French
DeutschFranciszek Kopernicki – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| pułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia | 1 kwietnia 1824 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 25 listopada 1892 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1843–1864 |
| Siły zbrojne | Armia Imperium Rosyjskiego (do 1862) |
| Stanowiska | naczelnik wojenny województwa kaliskiego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | dyrektor Stanisławowskiej Kasy Oszczędności |
Franciszek Kopernicki (ur. 1 kwietnia 1824 w Czyżówce, zm. 25 listopada 1892[1] w Stanisławowie) – polski żołnierz, pułkownik (1863), naczelnik wojenny województwa kaliskiego w czasie powstania styczniowego (1863–1864).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się we wsi Czyżówka[1] w pow. zwinogrodzkim na Ukrainie z ojca Stanisława (rządca) i matki Marianny z Pieńkowskich. Był bratem Walerego i Izydora[2]. Do szkoły chodził w Złotopolu i Winnicy.
W lutym 1843 wstąpił do wojska rosyjskiego i brał udział w wojnie krymskiej. Służbę odbywał w garnizonach: w Tule i w Moskwie, skąd został przeniesiony do powiatu kaliskiego w Królestwie Polskim. W 1850 roku w Opatówku ożenił się z siostrą Agatona Gillera, członka powstańczego Rządu Narodowego – Agrypiną, córką burmistrza Opatówka[1]. W armii rosyjskiej w czerwcu 1862 roku dosłużył się stopnia majora[1]. Przewidując wybuch powstania podał się do dymisji we wrześniu 1862[1].
W styczniu 1863 z Odessy przeniósł się do Królestwa i w ostatnich dniach kwietnia oddał się do dyspozycji Wydziału Wojny Rządu Narodowego, a w maju otrzymał nominację na podpułkownika wojsk narodowych woj. kaliskiego i przydzielony w charakterze oficera do specjalnych zleceń do sztabu gen. Edmunda Taczanowskiego[1]. W powstaniu był wojskowym naczelnikiem powiatów: piotrkowskiego, sieradzkiego i wieluńskiego. Wykonując rozkaz generała Taczanowskiego uformował na tym terenie dwa pułki ułanów. Jeden z tych pułków (422 konnych) 7 sierpnia 1863 został rozlokowany w Chociwiu. Jego dowódcą został płk Kajetan Słupski. Kopernicki brał udział w wielu bitwach, także w tragicznej bitwie dla ugrupowania jazdy gen. Taczanowskiego, stoczonej 29 sierpnia 1863 r. na polach wsi Kruszyna i Nieznanice[3]. Po tej klęsce Taczanowski wyjechał za granicę, a płk Kopernicki usiłował zebrać rozbite oddziały powstańcze.
7 września 1863 otrzymał nominację na pułkownika i naczelnika wojennego woj. kaliskiego. Czynił próby ożywienia powstania. W tym celu planował powołanie plutonów powstańczych w oparciu o okrążki (kilka parafii). Udało mu się zmobilizować ok. 2000 ludzi i przedłużyć akcje powstańcze do wiosny 1864. 7 maja 1864 podał się do dymisji i wyjechał do Lipska, później do Szwajcarii.
W 1865 osiadł, razem z rodziną, w wydzierżawionym majątku w Mołdawii koło Batuszan[1]. W 1869 przeniósł się do Galicji i Stanisławowa, gdzie do 1874 pracował w przedsiębiorstwie budowy dróg krajowych. Osiadł w 1875 w Krakowie, a później w Nowym Sączu. Ostatnie lata życia spędził w Stanisławowie, gdzie pełnił funkcję dyrektora Stanisławowskiej Kasy Oszczędności, gdzie zmarł 25 listopada 1892[1].
Pochowany na Cmentarzu Sapieżyńskim w Stanisławowie[4].
Zostawił wspomnienia opracowane przez E. Halicza i E. Ratajczaka pt. „Pamiętnik powstania styczniowego. Notatnik z powstania w woj. kaliskim w r. 1863-64” wydany w Warszawie w 1959 r.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Wielkopolski Słownik Biograficzny. s. 349.
- ↑ Ewa Fryś-Pietraszkowa: Izydor Kopernicki (1825–1891). W: Ewa Bednarska-Gryniewicz, Anna Kowalska-Lewicka, Anna Spiss (red.): Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne. T. 2. Wrocław – Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Wydawnictwo Naukowe DWN, 2002, s. 160. ISBN 978-83-87266-96-7.
- ↑ Mała Encyklopedia 1970 ↓, s. 84.
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja, Cmentarz Sapieżyński w Stanisławowie, w: Echa Przeszłości XXI/2, 2020, s. 197.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Halicz E., Kopernicki Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, 1967, t. XIII, s. 638.
- Ruszkowski A., Ci, którzy dowodzili..., [w:] "Na Sieradzkich Szlakach" 1988 nr 3, s. 10-16.
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 344. ISBN 83-01-02722-3.
- Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.