French
DeutschGebhard Truchsess von Waldburg – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce pochówku | |
| Arcybiskup Kolonii | |
| Okres sprawowania | 1577–1583 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Gebhard Truchsess von Waldburg, Gebhard z Waldburga (ur. 10 stycznia 1547 w Heiligenbergu, zm. 31 maja 1601 w Strasburgu[1][2][3]) – arcybiskup Kolonii i książę-elektor Rzeszy od 1577 do 1583, który w 1582 przeszedł na protestantyzm i podjął nieudaną próbę sekularyzacji księstwa arcybiskupiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Gebhard pochodził z możnej katolickiej rodziny, której członkowie pełnili różne funkcje na dworze cesarskim i w księstwach niemieckich. Jego ojciec Wilhelm był członkiem rady i posłem cesarskim[1], a stryj Otto biskupem Augsburga[1][4]; ten ostatni wspierał Gebharda w jego karierze kościelnej[4]. Gebhard studiował w Dillingen, Ingolstadt, Leuven i Perugii[1][3][4]. Od 1560 pełnił różne funkcje kościelne w Augsburgu, Kolonii i Strasburgu[1][2][3][4]. M.in. w 1574 został prepozytem kapituły katedralnej w Augsburgu oraz dziekanem kapituły katedralnej w Kolonii[1][4]. 5 grudnia 1577 został wybrany na arcybiskupa Kolonii. Wybór nastąpił stosunkiem głosów 12:10 przeciwko Ernestowi Wittelsbachowi[1][3], który był kandydatem popieranym przez cesarza i kurię, a o zwycięstwie Gebharda zadecydowały wpływy w kapitule katedralnej partii protestanckiej, obawiającej się wpływów bawarskich na arcybiskupstwo[1][4]. 19 marca 1578 Gebhard przyjął święcenia kapłańskie, w kwietniu tego samego roku otrzymał cesarską inwestyturę i został przyjęty do kolegium elektorskiego, a dopiero 29 marca 1580 zatwierdzony przez papieża[1][3][4] (który długo wstrzymywał się, prawdopodobnie ze względu na Bawarię[1]).
Najprawdopodobniej Gebhard był z przekonania katolikiem i jego działania związane z przejęciem arcybiskupstwa nie były zaplanowanym podstępem[1]. Jednak pod wpływem Agnes von Meinsfeld-Eisleben, protestanckiej hrabianki, z którą miał potajemny romans prawdopodobnie od 1579[1][3][4] lub 1580[2] (kochankowie spotykali się na zamku Moers należącym do kalwińskiego hrabiego Adolfa z Neuenahr[2]) oraz hrabiego Wetterau przyjął plan porzucenia katolicyzmu, poślubienia Agnes i sekularyzacji księstwa arcybiskupiego[1]. 19 grudnia 1582 publicznie wyrzekł się Kościoła katolickiego i proklamował wolność wyznania w księstwie, a 2 lutego 1583 w Bonn poślubił Agnes[1][3][4]. Działania te oznaczały naruszenie postanowień pokoju augsburskiego z 1555 (zgodnie z którym księstwa biskupie miały pozostać w rękach katolików – w razie przejścia biskupa na protestantyzm miał zrezygnować z urzędu i na jego miejsce miał być wybrany katolik[2]), a także równowagi politycznej pomiędzy katolikami i protestantami w Rzeszy – stanowiły szczególnie silny impuls dla rozwoju protestantyzmu w tej części Europy[1] oraz mogło dać książętom protestanckim większość w kolegium elektorskim, co mogło spowodować w przyszłości wybór protestanckiego cesarza[1][2]. Spowodowało to silny opór katolickiej części kapituły, cesarza i papieża[1]. 1 kwietnia 1583 papież Grzegorz XIII ogłosił ekskomunikę Gebharda i pozbawienie go arcybiskupstwa Kolonii, a 23 maja tego roku kapituła katedralna wybrała na nowego arcybiskupa Ernesta Wittelsbacha, zapewniając sobie pomoc wojsk bawarskich i hiszpańskich[1][2][3][4].
Gebhard nie uznał wyboru Ernesta[2] i zmobilizował siły protestanckie z księstwa arcybiskupiego (zwłaszcza z Westfalii)[1] oraz otrzymał pomoc z Palatynatu Reńskiego[1][2][4]. Wybuchła wojna, która trwała od 1583 do 1588[1][3] i doprowadziła do dewastacji księstwa[1]. Już w 1583 wycofały się wojska palatynackie[2][4], skutkiem czego wojska bawarskie i hiszpańskie zdobyły w grudniu tego roku biskupi zamek Godesburg zabezpieczający główne miasto księstwa, Bonn[1][2][3][4]. Samo Bonn poddało się w styczniu 1584[2][4]. Gebhard chronił się początkowo w Westfalii, a w 1584 udał się do Niderlandów. Uzyskał niderlandzkie wsparcie wojskowe, które umożliwiło mu nawet zdobycie 23 grudnia 1587 Bonn[1][3]. Dopiero w 1589 zrezygnował z walki o utracone arcybiskupstwo[1][2][3].
Osiadł w Strasburgu, gdzie był protestanckim dziekanem kapituły katedralnej. Tam też zmarł i został pochowany w tamtejszej katedrze[1][2][3][4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z August Franzen: Gebhard Frhr. zu Waldburg. W: Neue Deutsche Biographie. T. 6. Berlin: Duncker & Humblot, 1964, s. 113–114. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Thomas P. Becker: Gebhard Truchseß von Waldburg: Erzbischof und Kurfürst von Köln (1577-1583). [w:] Portal Rheinische Geschichte [on-line]. [dostęp 2019-11-14].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Friedrich Wilhelm Bautz: Gebhard Truchseß von Waldburg. W: Biographisch-Bibliographische Kirchenlexikon. T. II. Hamm: Friedrich-Wilhelm Bautz, 1990, kol. 188–189. ISBN 3-88309-032-8. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Max Lossen: Gebhard: Truchseß von Waldburg. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 8. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1878, s. 457–470. (niem.).