Giovanni Segantini – Wikipedia, wolna encyklopedia

Giovanni Segantini

Giovanni Segantini (1899}
Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1858 Arco
Data i miejsce śmierci	28 września 1899 Schafberg koło Pontresiny
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	dywizjonizm, neoimpresjonizm
Muzeum artysty	Segantini Museum
Multimedia w Wikimedia Commons

Giovanni Segantini (właściwie Giovanni Battista Emanuele Maria Segatini, ur. 15 stycznia 1858 w Arco koło Trydentu, zm. 28 września 1899 na Schafbergu koło Pontresiny) – włoski malarz tworzący w nurcie naturalistycznego realizmu, a potem symbolistycznego neoimpresjonizmu. Uprawiał malarstwo krajobrazowe w plenerze, malował własną techniką dywizjonizmu.

Urodził się jako drugi syn stolarza Agostino Segatini i jego trzeciej żony. Po przedwczesnej śmierci matki, wskutek alkoholizmu ojca wychowywał się u krewnych. Pozbawiony obywatelstwa austriackiego już w dzieciństwie, do końca życia pozostał bezpaństwowcem. Zawodu szewca wyuczył się podczas pobytu w zakładzie poprawczym (1870-1873), gdzie jeden z wychowawców dostrzegł jego talent i umożliwił mu naukę rysunku. Kiedy opuścił zakład, zatrudnił się początkowo w małomiasteczkowej drogerii, lecz wkrótce przeniósł się do Mediolanu, gdzie zaopiekował się nim malarz chorągwi kościelnych i szyldów Luigi Tettamanti. Pod jego wpływem rozpoczął w 1875 studia w renomowanej mediolańskiej Akademii Brera (Accademia di Belle Arti di Brera), zwracając na siebie uwagę oryginalnym traktowaniem światła w kompozycji. Po dwóch latach przerwał jednak naukę wskutek nieporozumień z wykładowcami (zmienił już wówczas pisownię nazwiska na Segantini). Moralną i materialną pomoc okazał mu z kolei Vittore Grubicy de Dragon (1851–1920) – krytyk sztuki i właściciel galerii, który wprowadził jego prace na rynek. Zwrócił on również jego zainteresowanie na malarstwo Milleta, barbizończyków i na poszukiwania dywizjonistów francuskich.

W 1880 malarz otworzył własną pracownię w Mediolanie. Poznana tam siostra przyjaciela, Luigia Bugatti (1863–1938), zwana Bice, stała się jego dozgonną partnerką życiową (legalny związek małżeński był niemożliwy ze względu na brak dokumentów artysty) i w 1881 zamieszkał z nią w Pusiano (Brianza) niedaleko Mediolanu, gdzie został ojcem dwóch synów. Zajął się malowaniem martwych natur i kwiatów, upoważniając Vittora Grubicy do dysponowania swym mieniem i pracami. Często zmieniał miejsce pobytu: w 1884 zamieszkał w Corneno, w latach 1885–1886 spędził pół roku w Caglio, w 1886 mieszkał w Mediolanie, potem przebywał w Como, Livigno, Poschiavo, Pontresinie i Silvaplana.

Jako twórca z biegiem czasu zyskał uznanie i sławę. Uczestniczył w Wystawie Światowej w Londynie 1886, następnie m.in. w Paryżu (1889), Berlinie (1893). Na zaproszenie grupy Les Vingts wystawiał w 1890 na awangardowym salonie w Brukseli^[1]. W 1894 przeniósł się do wsi Maloja w szwajcarskiej Engadynie (kanton Gryzonia), gdzie w alpejskim domu z obszerną pracownią zamieszkiwał wraz z rodziną do końca życia. Na górze Schafberg korzystał z plenerowej pracowni w pasterskim domostwie. Zmarł tam podczas pracy nad nieukończonym tryptykiem Życie – Natura – Śmierć (1897-1899). W niedalekim Sankt Moritz powstało muzeum jego imienia.

Podczas studiów akademickich pod kierunkiem G. Carmignaniego debiutował malowaniem martwych natur, pejzaży i tematów czerpanych z literatury; do prac tych należy zaprezentowany w Brera Chór kościoła św. Antoniego w Mediolanie (1878).

W początkowym okresie twórczości samodzielnej najchętniej malował kompozycje plenerowe w nurcie lombardzkiego realizmu przyswojonego w trakcie studiów mediolańskich. Po zamieszkaniu na prowincji w poszukiwaniu bliskiego kontaktu z naturą, wśród wzgórz Brianzy zaczęły powstawać wczesne nastrojowe pejzaże wiejskie (Konie u brodu, 1882-83) i sceny rodzajowe (Kobziarze z Brianzy, 1883), niektóre o motywach religijnych (np. Błogosławienie owiec, 1884). Do charakterystycznych należy obraz Ave Maria na jeziorze (1882, temat ponawiany jako Modlitwa na promie/na jeziorze, 1886) – scena z modlącą się na promie chłopską rodziną przewożącą owce, oddaje obraz zwykłego życia ludzi zgodnego z rytmem przyrody, a przesycona sielskim spokojem na wygładzonej tafli wody, w poblasku zachodzącego słońca stwarza pożądany nastrój mistyczny^[2]. Podobnie jednak jak u Muncha, Gauguina czy Hodlera, krajobraz w twórczości Segantiniego spełnia rolę dominującą, podczas gdy człowiek stanowi w nim jedynie element naturalnej scenerii^[3].

Nowy etap poszukiwań artysty otworzyło oddalenie się w góry z równoczesnym odwołaniem się do idei prostego życia, oznaczające dla niego symboliczną ucieczkę od swoich czasów – co poskutkowało powstawaniem licznych pejzaży alpejskich o jasnym kolorycie. Zamiar ukazania ze szczytów gór rozległych, słonecznych przestrzeni doprowadził Segantiniego do przyjęcia w malarskiej technice metody dywizjonistycznej, dzięki czemu zyskiwały one szczególną świetlistość^[4][5]. Uznawany już wtedy za czołowego przedstawiciela włoskiego neoimpresjonizmu, artysta traktował go jako „naturalne poszukiwanie światłości”^[6]. W tym celu zaczął również umiarkowanie stosować pointylizm w ramach wciąż naturalistycznego modelunku światłocieniowego^[7].

W nieustannym poszukiwaniu kontaktu z naturą, oprócz nastrojowych krajobrazów górskich malował najchętniej wiejskie sceny rodzajowe (Przy poręczy, 1883; Dwie matki, 1889; Alpy w maju, 1890). Wytwarzał w nich poczucie absolutnej ciszy połączonej ze swoistym mistycznym panteizmem, jakiemu dawał też wyraz w licznych pismach teoretycznych. Z biegiem czasu górskie widoki i wiejskie motywy przybrały wymiar alegoryczny w intencji przekazywania treści moralnych i symboliczno-mistycznych^[6].

• 
  Modlitwa na jeziorze (1886)
• 
  Pastuszek z owcą (ok. 1885)
• 
  Owoc miłości (ok. 1900)
• 
  Niosąca wodę (1886-1887)
• 
  Południe w Alpach (1891)

• Chiara Ulivi: Segantini, Giovanni. W Dizionario Biografico degli Italiani. T. 91. Roma: Istituto dell’Enciclopedia Italiana, 2018
• Od Maneta do Pollocka. Słownik malarstwa nowoczesnego. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1995, s. 318. ISBN 83-213-3760-0.
• Wielka encyklopedia PWN. T. 24. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 478.
• Stefano Zuffi: Malarstwo nowoczesne. Od romantyzmu do awangardy XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1999, s. 218–219.
• Hans H. Hofstätter: Symbolizm. Warszawa: WAiF, 1980. ISBN 83-221-0028-0.
• Stephan Tschudi Madsen: Art Nouveau. Warszawa: WAiF, 1987. ISBN 83-221-0355-7.
• Zdzisław Kępiński: Impresjonizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982, seria: Style – Kierunki – Tendencje. ISBN 83-221-0205-4.
• Nikolaus Pevsner: Pionierzy współczesności. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1978.

• «Segantini, Giovanni» w Enciclopedia Treccani on-line