Gorzekały – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gorzekały

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Sołectwo	Wierzbiny
Liczba ludności (2011)	10[2]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	12-230[3]
Tablice rejestracyjne	NPI
SIMC	0763778
Położenie na mapie Polski Gorzekały
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gorzekały
Położenie na mapie powiatu piskiego Gorzekały
Położenie na mapie gminy Orzysz Gorzekały
53°45′02″N 22°02′29″E/53,750556 22,041389[1]

Gorzekały (niem. Gorzekallen, 1938–1945 Gortzen) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz^[4][5].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

W dokumentach krzyżackich: Gorsikallen.^[6]
Później utrwaliła się nazwa Gorzekallen^[7].
Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego – Gorzykały^[8].
16 lipca 1938 ówczesne niemieckie władze Prus Wschodnich dokonały zmiany historycznej nazwy Gorzekallen na Gortzen^[7].
Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. nadano miejscowości obowiązującą nazwę Gorzekały^[9].

Wolne dobro w Gorzekałach zostało lokowane na prawie magdeburskim dla obojga płci w roku 1542, po tym, kiedy to starosta ryński Jerzy von Diebes (Georg von Diebes) sprzedał za 144 grzywny^[10] Michałowi, Adamowi i Maciejowi Gorzekałom (Michall, Adam, Mazay Gorzikalla)^[11] z Zalesia w starostwie jańsborskim (piskim), 6 łanów w pobliżu starego pieca smolnego Lipińskich^[10] (alten Pechoffen Lipianken)^[12], (alten Pechofen Lipiansken)^[11] między Orzyszem, a Drygałami. Bracia Gorzekałowie otrzymali też zezwolenie na karczmę (istniała w spisie z 1564 roku), a całość dóbr zwolniono z opłat czynszowych na 5 lat. Po okresie wolnizny musieli jednak płacić 6 grzywien Freygeldu i płużne w wysokości 3 korców żyta i tej samej ilości pszenicy.
Gorzekały należały do parafii w Klusach, administracyjnie podlegały rewirowi w Skomacku.
W 1857 roku wieś liczyła 79 mieszkańców. We wsi działała rakarnia, której właścicielem był Paul. Urząd sołtysa w tym czasie pełnił Rostejus^[13].
W 1933 roku Gorzekały liczyły 156 mieszkańców. Według spisu powszechnego z maja 1939 roku we wsi mieszało 176 osób.^[7]
W 1954 r. w Gorzekałach przebywał Jarosław Iwaszkiewicz - zatrzymał się w pokoiku urządzonym przez Wiesława Kępczyńskiego (wychowanek J. Iwaszkiewicza). W czasie pobytu w Gorzekałach Iwaszkiewicz pracował m.in. nad utworami: Chopin, Ze wspomnień.
W latach pięćdziesiątych XX wieku część gruntów wsi Gorzekały przejęło Ludowe Wojsko Polskie na potrzeby pobliskiego poligonu. We wsi utworzono Wojskowe Gospodarstwo Rolne (nie istnieje). Wieś prawie opustoszała. Obecnie znajdują się w niej dwa gospodarstwa.

Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:

• Dawny cmentarz ewangelicki^[14].

Obecnie położony na terenie poligonu. Najstarszy zachowany nagrobek z 1929 roku.

• Dawny cmentarz ewangelicki, założony w połowie XIX wieku^[15].

Na cmentarzu znajduje się kwatera wojenna z okresu I wojny światowej. Według zachowanych inskrypcji, jest miejscem spoczynku trzech nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej †1914-15^[16].

• Waldemar Mierzwa (red.): Mazury - słownik stronniczy, ilustrowany. Dąbrówno, Retman, 2008, 245 str., ISBN 978-83-923991-6-2
• Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996, s. 254. ISSN 0585-3893.
• Wojciech Kętrzyński: O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich.... Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1882, s. 653.
• Barkowski, Otto. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.

• Gorzekały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 729 .