Gosprzydowa – Wikipedia, wolna encyklopedia
wieś | |
Kościół św. Urszuli | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) | 1061[2] |
Strefa numeracyjna | 14 |
Kod pocztowy | 32-864[3] |
Tablice rejestracyjne | KBR |
SIMC | 0819728 |
Położenie na mapie gminy Gnojnik | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego | |
49°52′20″N 20°34′56″E/49,872222 20,582222[1] |
Gosprzydowa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Gnojnik.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Gosprzydowa położona jest na Pogórzu Karpackim, w obrębie Pogórza Wiśnickiego. Zajmuje pagórkowatą, lesistą okolicę, w odległości 15 km na południe od Brzeska, przy drodze krajowej nr 75. Prawie przez środek wioski przepływa rzeka Uszwica (prawobrzeżny dopływ Wisły), dzieląc ją na dwie części.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0819734 | Fiślerówka | część wsi |
0819740 | Kucek | część wsi |
0819757 | Nagórze | część wsi |
0819763 | Pisarzówka | część wsi |
0819770 | Podkościelna | część wsi |
0819786 | Ratoskie | część wsi |
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6].
- Zespół kościoła parafialnego pw. św. Urszuli: kościół z otoczeniem, dzwonnica.
W środku wsi w sąsiedztwie rzeki stoi niewielki barokowy, drewniany kościół pw. św. Urszuli z Towarzyszkami. Wzniesiony w 1697 r., w środku widoczne są pozorne sklepienia kolebkowe, a ściany i stropy zdobi figuralna polichromia z 1889. W ołtarzu głównym znajdują się dwa otoczone kultem obrazy Matki Bożej Gosprzydowskiej, z których jeden powstał w 2. poł. XVI w., drugi ok. 1700. O jednym z nich - cudownym, malowanym na płótnie obrazie Najświętszej Maryi Panny, Stanisław Wolski, akademik krakowski napisał wiersz łaciński, drukowany w 1698 roku. Czytamy w nim, że obraz Najświętszej Panny cudownym sposobem płakał, że rozlicznych cudów tu wierni doznają w niebezpieczeństwach życia, że Matka Najświętsza w Gosprzydowej jest najlepszą lekarką na wszystkie choroby i cierpienia. Przez okolicznych mieszkańców jest czczona pod wymownym, choć dzisiaj zapomnianym tytułem "Pocieszycielki umierających".
W zwieńczeniu ołtarza widnieje obraz św. Urszuli, osłaniającej płaszczem towarzyszki. Boczne, barokowe ołtarze pochodzą z XVII i XVIII wieku. Na gotyckiej, kamiennej chrzcielnicy z XV w. widnieje herb Starykoń i ornament z odwróconych lilii. Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem z daszkiem gontowym. Poza ogrodzeniem w odległości ok. 20 m na północ od kościoła stoi dwukondygnacyjna drewniana dzwonnica, a kilka metrów dalej organistówka - budynek, w którym od 1877 r. mieściła się salka szkolna. Odrębny budynek dla potrzeb szkoły wzniesiono w 1910 roku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia wioski sięga pocz. XIII wieku. Założył ją, według legendy, niemiecki rycerz Gotfryd. Najstarsza wzmianka o Gosprzydowej pochodzi z 1215 roku. Wtedy to, jak pisał Jan Długosz w Historii Polski, biskup krakowski Wincenty Kadłubek nadał katedrze krakowskiej dziesięcinę snopową na wsiach "około miasteczka Czchowa położonych, a do stołu biskupiego należących". Wśród tych kilkunastu wiosek znalazła się również Gosprzydowa[7].
Nazwa Gosprzydowej pochodzi od nazwiska właściciela: Gotfryda de Volya. Wieś wymieniana bywa w nich pod nazwami: Libertas Gotfridi w "Monumenta Poloniae Vaticana" (Acta Camerae Apostolicae) pod 1325, Długosz wymienia ją jako Gothprzydowa lub Wolya Gotfridi, w dokumentach archiwalnych z 1440 figuruje pod nazwą Gotfrydowa.
Przyjmuje się, że w średniowieczu kolejnymi po Gotfrydzie właścicielami Gosprzydowej byli Wielogłowscy herbu Starykoń.
Ostatnią właścicielką posiadłości w Gosprzydowej pochodzącą z rodu Wielogłowskich, była Barbara Wielogłowska, która majątek swój sprzedała Janowi Komarowi w 1798 r., którego rodzina opiekowała się gosprzydowskim kościołem do roku 1876. W okresie późniejszym właściciele wioski zmieniali się co kilka lat. Ostatnim właścicielem wsi był Zygmunt Grabieński Christiani[8], który w 1912 rozparcelował obszar dworski pomiędzy mieszkańców wioski.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]- Kościół i dzwonnica
- Karczma
- Matka Boża Gosprzydowska
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35256
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 323 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-20] .
- ↑ Parafia Gosprzydowa - Historia
- ↑ Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - Zygmunt Christiani-Grabieński
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gosprzydowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 740 .
- Gosprzydowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 526 .
- Strony dotyczące wsi Gosprzydowa pol. niem. ang.