Gur-i Mir – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gur-i Mir
Goʻri Amir
	; Gur-i Mir (2011)
Państwo	Uzbekistan
Miejscowość	Samarkanda
Typ budynku	mauzoleum
Styl architektoniczny	architektura Timurydów(inne języki)
Inwestor	Timur Chromy
Ukończenie budowy	1405
Odbudowano	lata 90. XX wieku (rewitalizacja)
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Uzbekistanu Gur-i Mir
	39°38′54″N 66°58′08″E/39,648333 66,968889
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gur-i Mir^[1] (uzb. Goʻri Amir^[2]) – mauzoleum Timura Chromego i innych osób, m.in. jego krewnych z 1405 roku w Samarkandzie w Uzbekistanie.

Historia

Budowla powstała w 1405 roku w Samarkandzie^[3] na polecenie Timura Chromego^[4] po tragicznej śmierci jego prawnuka Muhammada Sultana Mirzy(inne języki) w 1403 roku^[5]. Budowniczym mauzoleum był Mohammed, syn Mahmuda z Isfahanu^[3]. Po śmierci Timura w 1405 roku jego zwłoki zostały przewiezione do Samarkandy i pochowane w Gur-i Mir^[6]^[7]. W narożnikach dziedzińca pochowano krewnych Timura^[3]. Wewnątrz spoczywa m.in. syn Timura, Szahruch^[8] i jego wnuk Uług Beg^[9], który utworzył wschodnie wejście do mauzoleum w 1425 roku, gdyż uznał, że poprzednie wejście od północy, od strony grobu Sayyida Baraki(inne języki) jest pozbawione szacunku do zmarłego^[10].

Podczas rosyjskiej okupacji Uzbekistanu w 1868 roku skradziono drzwi do mauzoleum, jedne znajdują się w Londynie, drugie w Ermitażu, a trzecie posiada Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu^[10].

Grób Timura otwarto w nocy z 20 na 21 czerwca 1941 roku^[11] (według anegdoty datę przekładano z uwagi na groźbę wyrytą na grobie, ostatecznie dzień po otwarciu grobu nastąpił atak Niemiec na ZSRR^[11]), dzięki czemu antropolog Michaił Gierasimow odtworzył wygląd twarzy władcy^[11].

W latach 1994–1996 przeprowadzono rewitalizację i częściową rekonstrukcję budowli^[10].

Architektura

Budowla znajduje się niejako na dziedzińcu medresy^[10]. Do mauzoleum Timura prowadzi szeroka brama^[3]. Budynek wzniesiono na planie ośmiokąta^[12]. Pierwotne wejście znajdowało się od północy, kolejne wejście powstało od wschodu^[10].

Wnętrze stanowi duża hala z czterema niszami, udekorowanych mukarnasami na planie kwadratu^[3] i mozaikowym portalem autorstwa Muhammada ibn Mahmuda al-Isfahaniego z 1454 roku^[4].

W centrum pomieszczenia postawiono ozdobne sarkofagi^[3], otaczają je ażurowe marmurowe balustrady^[3]. Pochowani faktycznie znajdują się w krypcie^[3]; grób Timura nakrywa nefrytowy nagrobek z inskrypcją-groźbą: „kto naruszy spokój władcy, wywoła wojnę, jakiej jeszcze świat nie widział“^[11].

Kopuła nakrywająca obiekt ma wysokość około 34 m^[4], otaczają ją minarety o wysokości około 25 m^[4]. Kopułę pokrywają jasnoniebieskie płytki^[4]. Wysoki bęben jest pokryty ornamentami oraz inskrypcją^[4] imienia Mahometa zapisaną pismem kufickim^[12].