French
DeutschOkularkowate – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Gymnophthalmidae[1] | |||
| Merrem, 1820 | |||
 Przedstawiciel rodziny – Bachia bicolor | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | okularkowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Gymnophthalmus Merrem, 1820 | |||
| Rodzaje | |||
| |||
Okularkowate[2], jaszczurki (teidy) okularowe, mikroteidy (Gymnophthalmidae) – rodzina małych jaszczurek z rzędu łuskonośnych (Squamata), przez niektórych herpetologów łączona w jedną grupę z rodziną Teiidae.
Występują w Ameryce Północnej i Południowej – od Meksyku po Argentynę, także na Małych Antylach[3]. Zajmują różnorodne siedliska, od suchych, pustynnych, po wilgotne lasy równikowe, w ściółce leśnej, niektóre ziemnowodne.
Obecnie do Gymnophthalmidae zaliczanych jest ponad 280 współczesnych gatunków[4]. Są formami jajorodnymi. Znanych jest kilka gatunków partenogenetycznych (Gymnophthalmus). Ciało wydłużone, niektóre mają kończyny częściowo (Bachia) lub całkowicie (Calyptommatus) zredukowane. Długość głowy i tułowia do 6 cm, długość całkowita do 10 cm. Ogon może być odrzucany w obliczu zagrożenia. Większość jest aktywna w ciągu dnia, chociaż prowadzą skryty tryb życia, przez co często są uważane za gatunki nocne. Żywią się owadami i innymi bezkręgowcami.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny należą następujące rodzaje[4]:
- Podrodzina Cercosaurinae
- Anadia
- Andinosaura
- Centrosaura – jedynym przedstawicielem jest Centrosaura apodema
- Cercosaura
- Dendrosauridion[6] – jedynym przedstawicielem jest Dendrosauridion yanesha
- Echinosaura
- Euspondylus
- Gelanesaurus
- Kataphraktosaurus – jedynym przedstawicielem jest Kataphraktosaurus ungerhamiltoni
- Macropholidus
- Magdalenasaura
- Neusticurus
- Oreosaurus
- Petracola
- Pholidobolus
- Placosoma
- Potamites
- Proctoporus
- Rheosaurus – jedynym przedstawicielem jest Rheosaurus sulcarostrum
- Riama
- Selvasaura[7]
- Wilsonosaura – jedynym przedstawicielem jest Wilsonosaura josyi
- Podrodzina: Ecpleopodinae
- Adercosaurus[5] – jedynym przedstawicielem jest Adercosaurus vixadnexus
- Amapasaurus – jedynym przedstawicielem jest Amapasaurus tetradactylus
- Anotosaura
- Arthrosaura
- Colobosauroides
- Dryadosaura – jedynym przedstawicielem jest Dryadosaura nordestina
- Ecpleopus – jedynym przedstawicielem jest Ecpleopus gaudichaudii
- Kaieteurosaurus[5] – jedynym przedstawicielem jest Kaieteurosaurus hindsi
- Leposoma
- Loxopholis
- Marinussaurus – jedynym przedstawicielem jest Marinussaurus curupira
- Pantepuisaurus[5] – jedynym przedstawicielem jest Pantepuisaurus rodriguesi
- Yanomamia
- Podrodzina Gymnophthalminae
- Plemię Gymnophthalmini
- Calyptommatus
- Gymnophthalmus
- Micrablepharus
- Nothobachia – jedynym przedstawicielem jest Nothobachia ablephara
- Procellosaurinus
- Psilops[8]
- Scriptosaura – jedynym przedstawicielem jest Scriptosaura catimbau
- Tretioscincus
- Vanzosaura
- Plemię Gymnophthalmini
- Plemię Heterodactylini
- Caparaonia – jedynym przedstawicielem jest Caparaonia itaiquara
- Colobodactylus
- Heterodactylus
- Plemię Heterodactylini
- Plemię Iphisini
- Acratosaura
- Alexandresaurus – jedynym przedstawicielem jest Alexandresaurus camacan
- Colobosaura
- Iphisa – jedynym przedstawicielem jest Iphisa elegans
- Rondonops
- Stenolepis – jedynym przedstawicielem jest Stenolepis ridleyi
- Plemię Iphisini
- Podrodzina: Rhachisaurinae
- Rhachisaurus – jedynym przedstawicielem jest Rhachisaurus brachylepis
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gymnophthalmidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 390. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ R. Midtgaard, Family Gymnophthalmidae, [w:] RepFocus [online] [dostęp 2024-01-28] (ang.).
- ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Higher taxa: Gymnophthalmidae. The Reptile Database. [dostęp 2024-01-28]. (ang.).
- ↑ a b c d R Alexander Pyron, Frank T Burbrink, John J Wiens. A phylogeny and revised classification of Squamata, including 4161 species of lizards and snakes. „BMC Evolutionary Biology”. 13:93, 2013. DOI: 10.1186/1471-2148-13-93. (ang.).
- ↑ Edgar Lehr, Jiří Moravec, Mikael Lundberg, Gunther Köhler, Alessandro Catenazzi i Jiří Šmíd. A new genus and species of arboreal lizard (Gymnophthalmidae: Cercosaurinae) from the eastern Andes of Peru. „Salamandra”. 55 (1), s. 1–13, 2019. (ang.).
- ↑ Jiří Moravec, Jiří Šmíd, Jan Štundl i Edgar Lehr. Systematics of Neotropical microteiid lizards (Gymnophthalmidae, Cercosaurinae), with the description of a new genus and species from the Andean montane forests. „ZooKeys”. 774, s. 105–139, 2018. DOI: 10.3897/zookeys.774.25332. (ang.).
- ↑ Miguel Trefaut Rodrigues, Renato Recoder, Mauro Jr Teixeira, Juliana Gusson Roscito, Agustín Camacho Guerrero, Pedro M. Sales Nunes, Marco Antonio de Freitas, Daniel Silva Fernandes, Adriana Bocchiglieri, Francisco Dal Vechio, Felipe Sá Fortes Leite, Cristiano de Campos Nogueira, Roberta Damasceno, Kátia Cristina Machado Pellegrino, Antônio Jorge Suzart Argôlo i Renata Cecilia Amaro. A morphological and molecular study of Psilops, a replacement name for the Brazilian microteiid lizard genus Psilophthalmus Rodrigues 1991 (Squamata, Gymnophthalmidae), with the description of two new species. „Zootaxa”. 4286 (4), s. 451–482, 2017. DOI: 10.11646/zootaxa.4286.4.1. (ang.).
- ↑ Philippe J.R. Kok. A new species of the Pantepui endemic genus Riolama (Squamata: Gymnophthalmidae) from the summit of Murisipán‐tepui, with the erection of a new gymnophthalmid subfamily. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 174 (3), s. 500–518, 2015. DOI: 10.1111/zoj.12241. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Podrząd: Jaszczurki Sauria w: W. Zamachowski, A. Zyśk Strunowce Chordata, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1997 ISBN 83-86841-92-3
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.