Hiacyntowiec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hiacyntowiec
	; Hiacyntowiec zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	hiacyntowiec
	Nazwa systematyczna
	Hyacinthoides Heister ex Fabricius; Enum. 2. 1759
	Typ nomenklatoryczny
	non designatus
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hiacyntowiec^[4]^[5], hiacyncik^[6] (Hyacinthoides) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 11^[7]–12^[8] gatunków występujących w zachodniej Europie (kwitną wiosną) i w górach Afryki północno-zachodniej (te zakwitają głównie jesienią i zimą)^[7]. Przedstawiciele rodzaju uprawiani są w ogrodach w strefie klimatu umiarkowanego^[6], skąd okazjonalnie rozprzestrzeniają się i dziczeją (np. w Ameryce Północnej)^[9].

Morfologia

Pokrój: Bylina z odnawiającą się corocznie cebulą tworzoną przez kilka mięsistych, rurkowatych łusek^[9].
Liście: Nieliczne i tylko odziomkowe^[9]. Równowąskie lub lancetowate^[6], płaskie^[10].
Kwiaty: Zwisające, w liczbie do 30 zebrane w groniasty kwiatostan na szczycie głąbika, wsparte dwiema, równowąskimi przysadkami. Listki okwiatu wolne, o długości 15–20 mm, z pojedynczą żyłką^[9], tworzące rurkę lub rozpostarte^[11], wywinięte na końcach^[10]. Listki niebieskie, białe lub rzadko różowe (u odmian uprawnych), wonne^[6]. Pręcików 6, o nitkach przyrośniętych do listków okwiatu. Zalążnia górna, trójkomorowa, z miodnikami. W każdej komorze rozwija się od 1 do 10 zalążków. Szyjka słupka pojedyncza^[9], zakończona główkowatym znamieniem^[11].
Owoce: Tępo trójkanciaste, kulistawe torebki zawierające od 3 do 30 kulistych lub owalnych, czarnych nasion^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z podrodziny Scilloideae Burnett (plemię Hyacintheae podplemię Hyacinthinae^[12]) z rodziny szparagowatych w obrębie szparagowców. W poprzedniej wersji systemu (APG II z 2003) zaliczany był wraz z obecną podrodziną Scilloideae do wyodrębnianej rodziny hiacyntowatych^[2].

Zaliczane do tego rodzaju gatunki dawniej włączano do rodzaju cebulica (Scilla) lub opisywano pod synonimiczną nazwą Endymion^[10].

Wykaz gatunków^[8]^[4]

Hyacinthoides aristidis (Coss.) Rothm.
Hyacinthoides cedretorum (Pomel) Dobignard
Hyacinthoides ciliolata (Pomel) Rumsey
Hyacinthoides flahaultiana (Emb.) Dobignard
Hyacinthoides hispanica (Mill.) Rothm. – hiacyntowiec hiszpański, hiacyntowiec dzwonkowaty
Hyacinthoides italica (L.) Rothm. – hiacyntowiec włoski
Hyacinthoides kroumiriensis El Mokni, Domina, Sebei & El Aouni
Hyacinthoides lingulata (Poir.) Rothm.
Hyacinthoides × massartiana Geerinck
Hyacinthoides mauritanica (Schousb.) Speta
Hyacinthoides non-scripta (L.) Chouard ex Rothm. – hiacyntowiec zwyczajny, hiacyntowiec nieopisany^[11]
Hyacinthoides paivae S.Ortiz & Rodr.Oubiña
Hyacinthoides reverchonii (Degen & Hervier) Speta

Zastosowanie i uprawa

Rośliny ozdobne z powodu efektownych, pachnących kwiatów. Uprawiane są ogrodach skalnych oraz pod okapem drzew i na rabatach^[6]. Opisywane jako łatwe w uprawie^[11]. Cebule sadzi się jesienią. Najlepiej rosną w miejscach półcienistych i wilgotnych^[6], w glebie przepuszczalnej^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-04-13] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 97. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 100, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 455, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Grundmann, Michael; Rumsey, Fred J.; Ansell, Stephen W.; Russell, Stephen J.; Darwin, Sarah C.; Vogel, Johannes C.; Spencer, Mark; Squirrell, Jane; Hollingsworth, Peter M.; Ortiz, Santiago; Schneider, Harald. Phylogeny and taxonomy of the bluebell genus Hyacinthoides, Asparagaceae (Hyacinthaceae). „Taxon”. 59, 1, s. 68-82, 2010. (ang.).
↑ ^a ^b Hyacinthoides Heist. ex Fabr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. McNeill: Hyacinthoides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 483. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom I, A-J. Zysk i S-ka, 2011, s. 470. ISBN 978-83-7506-845-0.
↑ Genus: Hyacinthoides. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-04-13] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 97. ISBN 978-83-925110-5-2.

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 100, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[burnie-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 455, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grundmann-7] Grundmann, Michael; Rumsey, Fred J.; Ansell, Stephen W.; Russell, Stephen J.; Darwin, Sarah C.; Vogel, Johannes C.; Spencer, Mark; Squirrell, Jane; Hollingsworth, Peter M.; Ortiz, Santiago; Schneider, Harald. Phylogeny and taxonomy of the bluebell genus Hyacinthoides, Asparagaceae (Hyacinthaceae). „Taxon”. 59, 1, s. 68-82, 2010. (ang.).

[powo-8] Hyacinthoides Heist. ex Fabr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].

[america-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. McNeill: Hyacinthoides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).

[philips-10] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 483. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-11] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom I, A-J. Zysk i S-ka, 2011, s. 470. ISBN 978-83-7506-845-0.

[grin-12] Genus: Hyacinthoides. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]