Jakobini – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rycina przedstawiająca zamknięcie klubu jakobinów w nocy z 27 na 28 lipca 1794 roku
Pieczęć klubu jakobinów

Jakobini (fr. Jacobins) – lewicowy klub polityczny działający w rewolucyjnej Francji. Został założony w 1789 w Paryżu jako Klub Bretoński. Na jego czele stał Maximilien Robespierre. 10 sierpnia 1790 roku został przemianowany na Stowarzyszenie Przyjaciół Konstytucji (Société des amis de la Constitution). U szczytu swojej potęgi klub miał setki kapituł rozsianych po całej Francji z całkowitą liczbą członków około 400 tys. Po upadku Robespierre’a klub został zlikwidowany. Jego członkowie byli przeciwni klerowi katolickiemu i religii chrześcijańskiej, w miejsce której ustanowili kult Istoty Najwyższej[1]. Przydomek „jakobini” pochodzi od miejsca obrad w klasztorze zakonu dominikanów (zwanych jakobinami) w Paryżu.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początkowo opowiadający się za monarchią konstytucyjną, jednak na drodze radykalizacji skłaniający się ku proklamacji republiki. Wynikało to z wewnętrznego podziału w partii i wyodrębnienia się feuillantów. Zwolennicy koncepcji republikańskiej z Maximilienem Robespierre’em na czele nadawali ton dalszej polityce ugrupowania. Do kolejnego podziału wewnętrznego doszło w obliczu wypowiedzenia przez Francję wojny Austrii. Jedni uważali, że należy szerzyć ideę rewolucji całemu światu, umacniając tym samym zdobycze rewolucji (żyrondyści). Obóz drugi z Robespierre’em na czele twierdził, iż Francja nie jest jeszcze na to gotowa. Po proklamowaniu Republiki klub przemianowano na Stowarzyszenie Przyjaciół Wolności i Równości (Société des amis de la liberté et de l’égalité).

Dla jakobinów celem było powołanie narodowego parlamentu, który - demokratycznie wybrany - byłby symbolem suwerennego państwa[2]. W ten sposób przyczynili się m.in. do powstania nacjonalizmu[3].

Jakobini, wykorzystując malejące poparcie społeczeństwa dla rządzących żyrondystów z powodu niepowodzeń na froncie, zdecydowali się obalić rząd. Zastosowali totalną mobilizację ludzi i środków w wojnie z Austrią i jej koalicją (w skład której wchodziły Prusy, potem także Wielka Brytania, Hiszpania, Niderlandy i inne mniejsze państwa) oraz terror w walce wewnętrznej. Na początku czerwca 1793 aresztowano wielu przywódców żyrondystów i wprowadzono rewolucyjną dyktaturę. Odtąd mieli nieograniczone wpływy w Komitecie Ocalenia Publicznego. W okresie tym dokonali wielu zbrodni, co doprowadziło do spadku popularności ugrupowania.

27 lipca 1794 krwawa dyktatura jakobinów została obalona. Klub jakobinów został rozwiązany przez Konwent Narodowy, jego przywódców stracono, a ocalałych członków jeszcze przez wiele lat prześladowano. W 1795 rojaliści zamordowali wielu jakobinów na południu Francji (tzw. „biały terror”)[4].

 Osobny artykuł: Biały terror (Francja).

Czołowi liderzy klubu jakobinów (po podziałach)

[edytuj | edytuj kod]

Polska

[edytuj | edytuj kod]

Jakobinami nazywali członkowie konfederacji targowickiej polskich wyznawców radykalnej polityki rewolucyjnej – podczas insurekcji kościuszkowskiej ich czołowymi przedstawicielami byli Hugo Kołłątaj, Jakub Jasiński i Józef Zajączek. Członkiem zagranicznym klubu jakobinów został 24 grudnia 1790 późniejszy twórca konfederacji targowickiej, Stanisław Szczęsny Potocki[6].

Współczesne interpretacje

[edytuj | edytuj kod]

Obecnie jakobinami określa się osoby, które są zwolennikami daleko idącej centralizacji, a występują przeciw wszelkim próbom zwiększania autonomii dla poszczególnych części państwa bądź propozycjom decentralizacji władzy. Termin ten najlepiej odzwierciedla tendencje panujące we Francji, może być jednak używany w celu opisu sytuacji politycznej w innych krajach[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Georg Denzler, Carl Andreson, Leksykon historii Kościoła. Świat Książki, Warszawa 2005, s.156.
  2. a b D. Robertson, Słownik polityki, Warszawa 2009, s. 162.
  3. A. Meller, Czy nacjonalizm jest ideologią?, „Dialogi Polityczne”, 10, 2008, s. 167.
  4. Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763–1999, Warszawa 2000, s. 58.
  5. Andrzej Nowicki, Wypisy z historii krytyki religii, Warszawa 1962, s. 202.
  6. Jerzy Łojek, Dzieje zdrajcy, Katowice: „Śląsk”, 1988, s. 126, ISBN 83-216-0759-4, ISBN 83-216-0895-7, OCLC 69298741.