Jan Baculewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jan Baculewski

Jan Baculewski (przed 1963)
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1912 Orenburg, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	27 października 1994 Warszawa
Zawód, zajęcie	historyk literatury, pedagog
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Baculewski (ur. 16 sierpnia^?/29 sierpnia 1912 w Orenburgu^[1], zm. 27 października 1994 w Warszawie^[2]) – polski historyk literatury i pedagog zajmujący się naukowo literaturą polską drugiej połowy XIX wieku. W latach 1956–1982 dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.

Syn Andrzeja Baculewskiego, wygnańca politycznego, i Marii z Aleksandrowskich^[1]. W 1922, po śmierci ojca, zamieszkał wraz z rodziną w Warszawie^[1]. Ukończył Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1931)^[3], następnie w latach 1932–1937 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim^[1]. Przed wybuchem wojny pracował jako nauczyciel w szkolnictwie zawodowym^[1]. W 1939 brał udział jako ochotnik w kampanii wrześniowej^[1]. W okresie okupacji niemieckiej pracował w Wydziale Oświaty i Kultury Zarządu Miejskiego w szkolnictwie zawodowym^[1]. Prowadził tajne nauczanie i kierował konspiracyjnym zespołem teatralnym szkół zawodowych na warszawskim Grochowie^[1]. Przyjmował na naukę dzieci żydowskie i starał się wyszukiwać dla nich bezpieczne noclegi^[4]. Politycznie początkowo związany z organizacją podziemną Wolność, Równość, Niepodległość, stworzoną przez PPS, w 1943 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej^[1]. We wrześniu 1944 został aresztowany w Międzylesiu, jednak zdołał uciec i znalazł się w Nowym Targu, gdzie w dalszym ciągu prowadził tajne nauczanie^[1].

Po II wojnie światowej wrócił do Warszawy, został dyrektorem założonego przez siebie liceum w Wawrze, pracował w Ministerstwie Oświaty jako naczelnik wydziału organizacyjnego, działał w Zarządzie Głównym Związku Nauczycielstwa Polskiego^[1]. Od 1946 kurator Okręgu Szkolnego Łódzkiego^[1]. W latach 1946–1948 członek Komitetu Łódzkiego PPR, od 1948 członek PZPR^[1]. W 1947 współpracował z czasopismami „Kuźnica” i „Wieś”^[1]. W latach 1948–1953 wicedyrektor Instytutu Badań Literackich w Warszawie, od 1948 wykładowca historii literatury na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1953–1954 jako zastępca profesora^[1]. Był kontraktowym profesorem i prorektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1949–1950)^[1][5]. W latach 1951–1952 wykładał w Szkole Partyjnej Komitetu Centralnego PZPR^[1]. W latach 1948–1960 redaktor działu klasyków polskich Państwowego Instytutu Wydawniczego^[1].

W 1961 obronił w Instytucie Badań Literackich PAN pracę doktorską zatytułowaną Poezja programowa pierwszego dziesięciolecia po powstaniu styczniowym (promotor Stefan Żółkiewski) i w tym samym roku zrezygnował z pracy w IBL PAN^[1]. W okresie pracy w IBL PAN był redaktorem naukowym Kronik Bolesława Prusa (t. 1–5, 1953–1956) i Pism krytyczno-literackich Elizy Orzeszkowej (1959), a także redaktorem Listów zebranych Elizy Orzeszkowej (t. 1–3, 1954–1956)^[1]. W latach 1956–1982 dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w 1971 mianowany docentem^[1]. W 1956, po objęciu stanowiska dyrektora, wystąpił o rehabilitację i powrót do BUW-u niesłusznie zwolnionych pracowników^[6]. W latach 1960–1989 prowadził w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego Archiwum Marii Konopnickiej^[1]. Poświęcił poetce album Maria Konopnicka. Życie i twórczość w fotografii (Wspólna Sprawa, Warszawa 1960), obszerną monografię Maria Konopnicka (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978) i inne publikacje książkowe^[1]. Był autorem biogramu Konopnickiej w Polskim Słowniku Biograficznym (t. XIII, 1967)^[7].

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 132, rząd 2, miejsce 6)^[8].

• Realizm i pozytywizm w Europie i Polsce (1951)^[1]
• Henryk Sienkiewicz (1952, wyd. 2 1956, wyd. 3 1958)^[1]
• Historia literatury polskiej. Dla Klasy X. Literatura okresu pozytywizmu i realizmu krytycznego (1954, wyd. 2 1955, wyd. 3 1956)^[1]
• Zarys literatury polskiej po powstaniu styczniowym (1959)^[1]
• Maria Konopnicka. Życie i twórczość w fotografii (opracowanie, 1960, wyd. 2 1966)^[1]
• Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej. Szkice historyczno-literackie, wspomnienia, materiały biograficzne (zebranie i opracowanie, 1963, wyd. 2 1966)^[1]
• Maria Konopnicka. Publicystyka literacka i społeczna (wybór i opracowanie, 1968)^[1]
• Maria Konopnicka (1978)^[1]

W okresie 1941–1944 opublikował w konspiracji adaptacje sceniczne Krzyżaków Henryka Sienkiewicza, noweli Echa leśne Stefana Żeromskiego i powieści Roman i dziewiętnastu Zofii Żurakowskiej, wystawione w Warszawie, sygnowane przez przez Tajny Zespół Szkół Zawodowych J. Baculewskiego^[1].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)^[1]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1972)^[1]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej^[2]
• Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1979)^[1]
• Złota Odznaka ZNP^[2]

• Anna Hejman: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 1, A–B. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 67–68. ISBN 83-02-05445-3. [dostęp 2024-04-02].
• Barbara Tyszkiewicz: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 10, Ż, i uzupełnienia do tomów 1–9. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 113. ISBN 978-83-89348-94-4. [dostęp 2024-04-02].

• Publikacje w Google Scholar
• Artykuły w Bazie Czasopism Humanistycznych Muzeum Historii Polski
• Publikacje w katalogu Biblioteki Narodowej w Warszawie