Jan Gasztołd – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jan Gasztołd
Iwaszko Gasztołd
Herb
Abdank
Rodzina

Gasztołdowie

Data i miejsce urodzenia

1393
Wilno

Data i miejsce śmierci

1458
Wilno

Ojciec

Andrzej Gasztołd

Matka

N. Buczacka

Żona

  • N.N.
  • N. Zadora
  • Elżbieta Drucka
  • Dorota N.
    • Dzieci

  • Wojciech
  • Marcin
  • Jerzy
  • Maria
  • Aleksandra

    • Jan Gasztołd[a] herbu Abdank[1] (łac. Johannes Gastoldi, ur. 1393 w Wilnie, zm. 1458 tamże)[2] – bojar wielkolitewski, adoptowany podczas unii horodelskiej (1413)[1], członek rady hospodarskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego (1430–1455), namiestnik smoleński (1436), marszałek dworski (1426)[3], wojewoda trocki (1440–1443), wojewoda wileński (1443–1458)[2].

    Życiorys

    [edytuj | edytuj kod]

    W 1413 roku podczas unii horodelskiej doszło do przyjęcia przez polskie rodziny szlacheckie, bojarów litewskich wyznania katolickiego (tzw. adopcja herbowa). Jednym z ważniejszych dowodów tamtego wydarzenia jest istniejący do dziś dokument, do którego przyczepione są pieczęcie z wizerunkami herbów szlacheckich[1].

     Osobny artykuł: Unia horodelska.

    Z dokumentu dowiadujemy się o istnieniu Jana Gasztołda, który został adoptowany przez przedstawicieli Awdańców[1].

    Dokument unii horodelskiej z 1413 roku z przyczepionymi pieczęciami

    W 1422 roku był starostą dorsuńskim, od 1426 do 1431 r. pełnił urząd marszałka dworskiego w. ks. lit Witolda, a od śmierci Witolda – na dworze Świdrygiełły. Po rozłamie w obozie Świdrygiełły przeszedł na stronę Zygmunta Kiejstutowicza. Brał udział w podpisaniu unii grodzieńskiej w 1432 roku, a następnie unii trockiej w 1433 roku. Jeszcze w tym samym roku w zamian za poparcie, z rąk Zygmunta Kiejstutowicza zostało mu nadane miasto Tykocin wraz z przyległymi wioskami (26 wsi na Podlasiu). W 1436 r. został namiestnikiem smoleńskim. W 1444 roku wyparł z Mielnika i Drohiczyna stronników księcia mazowieckiego, Bolesława IV warszawskiego i odzyskał Podlasie dla Kazimierza Jagiellończyka[3][4][5].

    Jan był przeciwnikiem udziału Litwy w wojnie trzynastoletniej. Przewodził grupie niechętnych Polsce magnatów, którzy uniemożliwili Kazimierzowi IV użycie sił litewskich dla wsparcia Związku Pruskiego[4][5].

    W 1456 r. uczestniczył w próbie obalenia wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka[3][4][5].

    Życie prywatne

    [edytuj | edytuj kod]

    Według badań genealogicznych Marka Minakowskiego, rodzicami Gasztołda była nieznana z imienia Buczacka i Andrzej Gasztołd. Jan natomiast miał być czterokrotnie żonaty, z pierwszego ślubu z nieznaną z imienia i nazwiska wybranką miał dwójkę dzieci, Aleksandrę i Jerzego. Z drugą małżonką, nieznaną z imienia Zadorą, wziął ślub około roku 1410. Z trzecią żoną, księżną Elżbietą Drucką, ożenił się około roku 1430, z tego małżeństwa mieli trójkę dzieci: Marcina, Marię i Wojciecha. Ostatnie małżeństwo miał zawrzeć około roku 1445 z nieznaną z nazwiska Dorotą[2].

    Zobacz też

    [edytuj | edytuj kod]

    Uwagi

    [edytuj | edytuj kod]
    1. ↑ Pierwotnie przysługujące mu imię to Iwaszko, znane nam obecnie jako Jan.

    Przypisy

    [edytuj | edytuj kod]
    1. ↑ a b c d Semkowicz 1923 ↓, s. 116.
    2. ↑ a b c Minakowski ↓, Linki zewnętrzne.
    3. ↑ a b c Lidia Korczak, Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku, Kraków 1998, s. 82.
    4. ↑ a b c Paweł Jasienica, Polska Jagiellonów, s. 192.
    5. ↑ a b c Andrzej Nowak, 1340-1468 Królestwo zwycięskiego orła, s. 417-418.

    Bibliografia

    [edytuj | edytuj kod]

    Linki zewnętrzne

    [edytuj | edytuj kod]
    Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Gasztołd&oldid=74005495”