Jan Marczyński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jan Marczyński (ur. 23 stycznia 1896 w Prusinowicach, zm. 10 lutego 1941 w Gusen^[1]) – polski nauczyciel, działacz oświatowy.

Jan Marczyński urodził się w rodzinie robotniczej. W latach 1907–1910 uczył się w progimnazjum w Sieradzu, później w gimnazjum filologicznym w Kaliszu. Maturę zdał w gimnazjum filologicznym w Częstochowie^[2]. W 1926 ukończył studia na Uniwersytecie Poznańskim. Początkowo pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Pyzdrach, gdzie uczył języka polskiego. W 1927 przeprowadził się do Łodzi, gdzie uczył języka polskiego w Państwowym Seminarium Nauczycielskim im. Ewarysta Estkowskiego przy ul. Czerwonej 8, z niemieckim językiem wykładowym, następnie był dyrektorem Państwowego Gimnazjum Męskiego im. S. Żeromskiego w Łodzi przy ul. B. Pierackiego 11/13 (ob. ul. F. D. Roosevelta) 11/13^[3][4].

Marczyński był także działaczem społecznym i związkowym oraz przewodniczącym Związku Nauczycielstwa Polskiego w Łodzi, w latach 30. XX w. w Komisji Nauczania i Wychowania Urzędu Miasta Łodzi. W latach 1935–1939 był przewodniczącym Sekcji Szkolnictwa Średniego Okręgu Łódzkiego Związku Nauczycielstwa Polskiego, w ramach którego wygłaszał odczyty na konferencjach dla nauczycieli oraz działał na rzecz udostępnienia średniego wykształcenia dzieciom z ubogich rodzin^[3].

Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Łodzi i zamknięciu gimnazjum Marczyński wyjechał do Prusinowic, gdzie ukrył sztandar szkoły, w której uczył oraz I Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika^[5]. Po powrocie do Łodzi działał w konspiracyjnym Zarządzie Okręgu ZNP. Został aresztowany 23 maja 1940 podczas akcji Gestapo wymierzonej przeciwko łódzkiej młodzieży^[4]. Zarzucano mu polonizowanie niemieckich uczniów oraz organizowania tajnego nauczania^[3]. Przez krótki okres przebywał w więzieniu na Radogoszczu, następnie został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, a następnie do obozu Mauthausen-Gusen, gdzie pracował w kamieniołomach^[4], a następnie został zamordowany^[3].

Marczyński był synem Rocha Marczyńskiego – robotnika w gorzelni oraz Wiktorii z d. Urbańskiej. Jego żoną była Kazimiera Marczyńska z d. Żylińska – nauczycielka i posłanka, z którą miał córkę Janinę (ur. 1928) – lekarkę oraz synów – Józefa (ur. 1931) i Piotra (ur. 1938)^[2].

W Łodzi w 1994 bezimiennej ulicy na terenie osiedla Łagiewniki nadano nazwę ul. Kazimiery i Jana Marczyńskich^[6]. Marczyński ma symboliczny grób w części katolickiej Starego Cmentarza w Łodzi^[4].