Julijan Romanczuk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Julijan Romanczuk
Юліян Романчук
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 lutego 1842
Kryłos, powiat stanisławowski, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

22 kwietnia 1932
Lwów, Polska

poseł do austriackiej Rady Państwa
kadencja VIII, X-XII
Okres

od 9 kwietnia 1891 - 22 stycznia 1897
do 31 stycznia 1901 - 1 listopada 1918

Przynależność polityczna

Ukraińska Partia Narodowo-Demokratyczna

poseł na Sejm Krajowy Galicji
kadencja V i VI
Okres

od 1883
do 1895

Julijan Romanczuk, ukr. Юліян Романчук (ur. 24 lutego 1842 w Kryłosie, zm. 22 kwietnia 1932 we Lwowie) – ukraiński polityk, działacz społeczny i oświatowy, nauczyciel, dziennikarz i pisarz, poseł do Sejmu Krajowego Galicji i austriackiej Rady Państwa

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ukończył szkołę ludową w Dulibach w pow. stryjskim, potem uczył się w gimnazjum w Stanisławowie i liceum akademickim we Lwowie, które ukończył w 1860[1]. Odbył studia z filologii klasycznej na fakultecie filozoficznym uniw. we Lwowie (1864)[2]. Następnie pracował jako nauczyciel filologii klasycznej, najpierw jako zastępca nauczyciela, od 1870 nauczyciel w II (niemieckim) gimnazjum ogólnym we Lwowie (1864–1872)[2]. Był nauczycielem, od 1877 profesorem filologii klasycznej w (rusińskim) akademickim gimnazjum we Lwowie (1872–1899). W 1899 przeszedł w stan spoczynku[2]. W latach 1869–1890 był członkiem komisji podręczników ruskich przy galicyjskiej Krajowej Radzie Szkolnej[2].

W 1868 był jednym z założycieli towarzystwa oświatowego Proswita, i jej przewodniczącym w latach 1896–1906[3]. Współzałożyciel a następnie aktywny członek Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki (1873), Ridnej Szkoły (1881) i Uczytelskoji Hromady[3]. Od 1904 był wydawcą biblioteki ruskich klasyków. Założyciel, dziennikarz i publicysta wielu ukraińskich gazet m.in. w l. 1873–1887 tygodnika „Batkiwszczyna” (Ojczyzna), dziennika „Diło” (1880–1932) a także miesięcznika „Ukrainische Rundschau” w Wiedniu[1]. Był redaktorem i współwydawcą ukraińskich podręczników szkolnych. Z Ołeksandrem Barwinskim wprowadzili w 1890 ortografię fonetyczną do podręczników szkół powszechnych i średnich oraz do wydawnictw popularnonaukowych „Proświty”[1]. W 1884 złożył w Sejmie wniosek o rozszerzenie zakresu nauczania języka ukraińskiego w gimnazjach oraz o utworzenie oddzielnego gimnazjum w Przemyślu. Sejm po długich dyskusjach w komisji szkolnej w 1887 podjął uchwałę o zorganizowaniu w tym mieście klas paralelnych przy polskim gimnazjum[4].

Jeden z czołowych działaczy narodowych ukraińskich. W 1885 inicjator powstania przewodniczącym Narodnej Rady. W 1899 był współzałożycielem Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej (UNDP, do 1907 był jej przewodniczącym i członkiem władz naczelnych)[5]. W 1890 był jednym z architektów polsko-ukraińskiego porozumienia, zwanego „nową erą”, ale szybko rozczarowany jego rezultatami już w 1894 przeszedł do opozycji w stosunku do rządzących Galicją konserwatystom[6]. Był posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego Galicji V kadencji (15 września 1883 - 26 stycznia 1889) i VI kadencji (10 października 1889 -17 lutego 1894) wybieranym w kurii IV (gmin wiejskich) w okręgu wyborczym nr 35 (Kałusz-Wojniłów)[7]. Od 1889 był przewodniczącym Ukraińskiego Klubu Sejmowego[5].

Był posłem do austriackiej Rady Państwa VIII kadencji (9 kwietnia 1891 - 22 stycznia 1897) oraz X kadencji (31 stycznia 1901 - 30 stycznia 1907) wybranym w kurii IV (gmin wiejskich) w okręgu nr 16 (Kałusz-Wojniłów-Dolina-Bolechów-Bóbrka-Chodorów)[8]. Do Rady Państwa IX kadencji startował bez powodzenia w marcu 1897 z kurji wiejskiej w trzech okręgach. W okręgu Stanisławów–BohorodczanyTłumaczNadwórna zwyciężył go ksiądz greckokatolicki Kornyło Mandyczewski, który otrzymał 428 głosów wyborców ze wszystkich 784[9]. W okręgu wyborczym Buczacz[10]CzortkówTrembowla zwyciężył go Kornel Horodyski, a w okręgu BrzeżanyRohatynPodhajce - dr. Jan Walewski[11]. W maju 1898 podczas wyborów uzupełniających w okręgu wiejskim Buczacz–Czortków zwyciężył go Marian Błażowski[12].

Potem był posłem do Rady Państwa XI kadencji (17 czerwca 1907 - 30 marca 1911) i XII kadencji (17 lipca 1911 - 1 listopada 1918) wybieranym w okręgu wyborczym nr 55 (Wojniłów–Dolina–Rożniatów–Kałusz–Nadwórna–Delatyn–Sołotwina)[13]. W parlamencie austriackim pełnił wiele funkcji, był kilkakrotnie wiceprzewodniczącym Izby Poselskiej (24 lutego 1910 – 30 marca 1911; 21 lipca 1911 – 25 lipca 1914; 30 maja 1917 – 1 listopada 1918)[2] oraz członkiem delegacji dla spraw wspólnych (7 czerwca 1906 – 7 stycznia 1907; 20 grudnia 1907 – 12 III 1908, 28 grudnia 1911 – 16 października 1912)[14]. W kolejnych kadencjach pełnił też funkcję przewodniczącego Klubu Ruskiego (1891–1894, 1901–1910), następnie Klubu Ukraińskiego (1911–1913) i Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej (1916–1917)[3].

Podczas I wojny światowej był przewodniczącym Ukraińskiego Komitetu Pomocy i Ukraińskiej Rady Kultury w Wiedniu. W 1918 wszedł w skład Ukraińskiej Rady Narodowej, 10 listopada 1918 zaprzysiągł ministrów Sekretariatu Państwowego Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej[3]. W latach dwudziestych przewodniczył wraz z Kostem Łewyckim Ukraińskiej Radzie Seniorów[1].

Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[1].

Rodzina i życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie nauczycielskiej. Syn Semena, nauczyciela szkoły ludowej i Marii córki duchownego gr.-kat[1]. Jego synem był malarz impresjonista Tyt Romanczuk (1865–1911), a wnukiem malarz portrecista Antin Romanczuk (1898–1960).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Ryszard Torzecki: Romanczuk Julijan (1842-–1932), W: Polski Słownik Biograficzny. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, 1988–1989, s. 583-584. ISBN 83-04-00148-9.
  2. a b c d e Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Romanczuk (Romančuk), Julijan (Julian) - Parlamentarier 1848–1918 online [29.10.2019]
  3. a b c d Ігор Чорновол: Романчук Юліан. w: Енциклопедія історії України. T. 9: П - С. Київ 2004, s. 287. ISBN 966-00-0632-2
  4. Józef Miąso. Z dziejów szkolnictwa ukraińskiego w Galicji. „Rozprawy z dziejów oświaty”. T. XXXIV, s. 64, 1991. ISSN 0080-4754.
  5. a b Ігор Чорновол, 199 депутатів Галицького сейму, Львів 2010, c. 228, ISBN 978-966-486-089-2
  6. Dariusz Maciak: Próba porozumienia polsko-ukraińskiego w Galicji w latach 1888–1895. Warszawa, 2006. ISBN 978-83-235-0276-0.
  7. Stanisław Grodziski: Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914. Warszawa: 1993. ISBN 83-7059-052-7.
  8. Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 402, 418.
  9. Wybór do Rady Państwa. „Kurjer Stanisławowski”. 796, s. 1, 23 grudnia 1900.
  10. Wynik wyborów do Rady Państwa w Galicji. „Dziennik Polski”. 84, s. 1, 25 marca 1897.
  11. Wynik wyborów do Rady Państwa w Galicji. „Dziennik Krakowski”. 363, s. 1, 18 marca 1897.
  12. Telegramy „Kurjera Lwowskiego”. „Kurjer Lwowski”. 143, s. 4, 24 maja 1898.
  13. Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim..., s. 427, 436.
  14. Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim..., s. 422, 429, 438

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]