Jurij Moravec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jurij Moravec

George Morawetz
Georges Morawetz

Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1923 Praga
Data i miejsce śmierci	2 lipca 1964 Gigondas
Narodowość	czeska
Alma Mater	Niemiecka Akademia Sztuk Pięknych w Pradze
Dziedzina sztuki	malarz
Epoka	postimpresjonizm
Multimedia w Wikimedia Commons

Jurij Moravec, także George lub Georges Morawetz (ur. 22 stycznia 1923 w Pradze, zm. 2 lipca 1964 w Gigondas) – czeski malarz postimpresjonistyczny^[1]

Urodził się 22 stycznia 1923 r. w Pradze jako syn Emanuela Moravca^[1]. Od 1936 r. należał do czechosłowackiego harcerstwa. We wrześniu 1937 roku musiał pod wpływem ojca wstąpić do gimnazjum wojskowego w Moravskiej Třebovej, a gdy nie odnosił w niej sukcesów, ojciec naciskał na niego, by poszedł do szkoły ekonomicznej^[2]. W przeciwieństwie do braci, miał zdecydowanie krytyczne nastawienie do światopoglądu ojca i jego kolaboracji z nazistami, a niemieckie obywatelstwo przyjął wyłącznie, by mieć możliwość kontynuowania nauki i rozwoju artystycznego^[3]. W listopadzie 1939 r. rozpoczął studia w Niemieckiej Akademii Sztuk Pięknych w Pradze^[4] u prof. Heinricha Hönicha, Josefa Vietzego i Maxa Švabinský'ego^[5].

W lutym 1942 r. został zmobilizowany do niemieckiego wojska. 17 kwietnia 1942 r. został przyjęty do 137 Pułku Jegrów Górskich w Salzburgu i w październiku tego samego roku został skierowany z oddziałem na front wschodni. Tam został przydzielony do sztabu XVII Armii na Kaukazie, gdzie pracował jako kreślarz^[4]. Na początku stycznia 1943 roku został skierowany do jednostki propagandowej Propaganda-Ersatz-Abteilung w okolicach Smoleńska, która szkoliła rosyjskich ochotników na potrzeby tworzonej armii Własowa. Ze względu na znajomość języka rosyjskiego, który poznał dzięki matce, został tłumaczem i jednocześnie mianowano go instruktorem szkolenia piechoty. Pod koniec 1943 r. Moravec został skierowany na kurs oficerski do Poczdamu i od lutego do maja 1944 r. służył tam jako podoficer, a w maju tego samego roku został przeniesiony do Francji, do sztabu XIX Armii w Awinionie. Krótko po inwazji aliantów upił się podczas pełnienia warty i został przez sąd wojskowy skazany na sześć miesięcy więzienia i pozbawiony stopnia podoficerskiego. Dzięki interwencji ojca po pięciu tygodniach został zwolniony z więzienia, a wykonanie pozostałej części wyroku zostało uchylone. Wkrótce po przywróceniu do służby nastąpił odwrót jego jednostki, podczas którego Moravec został lekko ranny podczas starcia z oddziałem francuskich partyzantów. Po powrocie do zdrowia przeszedł szkolenie przeciwpancerne dla piechoty w Alzacji-Lotaryngii, po czym został przydzielony do 338. Pułku Piechoty Wehrmachtu, z którym 14 listopada 1944 r. trafił na front w pobliżu Belfort^[4].

Już dwa dni później^[4] zdezerterował z niemieckiej armii, wstępując w szeregi Polskich Sił Zbrojnych. Został z nich jednak wydalony i osadzony w obozie jenieckim^[3] w marcu 1945 r., gdy odkryto jego pokrewieństwo z Emanuelem Moravcem. Po wojnie został przekazany władzom czechosłowackim^[3]. Wraz z transportem żołnierzy Wehrmachtu przybył 24 października 1945 roku do obozu jenieckiego w Pradze-Motoli. W sierpniu 1945 r. został przekazany pod jurysdykcję Nadzwyczajnego Sądu Ludowego w Pradze Pankrácu. W śledztwie badano głównie jego działalność na froncie wschodnim, gdyż na podstawie jednego z listów ustalono, jakoby miał w 1943 r. pod Smoleńskiem wrzucić granat do pomieszczenia, w którym znajdowała się rodzina partyzantów^[4]. Pomimo kilku niezależnych od siebie i korzystnych dla niego zeznań świadków^[4] i pomimo petycji znajomych artystów, został skazany^[3] w dniu 14 lutego 1947 r. za zbrodnie przeciwko państwu na siedem lat więzienia, pozbawienie praw obywatelskich na okres 10 lat, konfiskatę mienia i obciążenie kosztami procesu. W sprawie o popełnienie zbrodni wspierania i propagowania nazizmu oraz spowodowania obrażeń ciała dużej liczby osób (tj. służbę na froncie wschodnim) został zaś uniewinniony^[4].

Karę odbywał w więzieniach w Pradze-Pankrácu, Pilźnie-Borach (pracując przy wydobyciu węgla w północnoczeskich kopalniach), Chrudimiu oraz Ostrovie nad Ohří (pracując przy wydobyciu uranu w regionie Jáchymova)^[4]. Wielokrotnie był oceniany wówczas jako wzorowy pracownik i został jednym z więźniów funkcyjnych, ale w odróżnieniu od innych nie nadużywał tej pozycji^[2]. Odbył całą karę, a po jej zakończeniu został 24 października 1952 r. przewieziony do obozu dla wysiedleńców w Ostrawie-Kunčicach, ale zanim udało się go deportować do Republiki Federalnej Niemiec, uzyskał zgodę na dalszy pobyt w Czechosłowacji. Ponownie złożył wniosek o emigrację do Niemiec i otrzymał paszport emigracyjny^[4].

Wyemigrował z Czechosłowacji do zachodniej Europy^[3] pod nazwiskiem George lub Georges Morawetz^[1] i w 1956 r. osiadł w Ludwigsburgu. W tym okresie nawiązał kontakt z Kunsthaus Bühler. Początkowo jego obrazy pejzażowe ze Schwarzwaldu, martwe natury i portrety cieszyły się dużym zainteresowaniem, a pierwsza wystawa jego prac odbyła się w tej galerii w 1958 roku. Jako żołnierz Wehrmachtu poznał Prowansję i uznał ją za idealne na osiedlenie się, stąd w 1959 roku zamieszkał w wiosce Gigondas niedaleko Carpentras. Malował w tym okresie intensywnie^[5]. Technika malarska Moravca bazowała na impresjonizmie, ale jego kreska jest bardziej energiczna, a warstwy koloru nakładał na płótna za pomocą szpachelki, której nie użyliby klasyczni impresjoniści. Jednocześnie jego prace charakteryzują się rutynowością^[6]. Na emigracji udzielał się w środowisku artystycznym, m.in. organizował wystawy i otrzymywał nagrody na konkursach malarskich^[3], np. w 1960 r. zdobył nagrodę miasta Paryża w dziedzinie sztuki nowoczesnej^[1]. W 1964 roku odwiedził Stuttgart i namalował kilka obrazów na Jurze Szwabskiej, z których część znajduje się obecnie w zbiorach Städtische Galerie Albstadt^[5]. W tym samym roku otrzymał zaproszenie do nauczania w prestiżowej Akademii Letniej w Salzburgu^[2].

Zmarł z powodu zawału serca^[5] 2 lipca 1964 r. w Gigondas^[1] jako ostatni przedstawiciel rodziny Moravców^[3]. Większością jego spuścizny zarządza galeria Bühler^[6].