Kółko rolnicze – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kółko rolnicze – dobrowolna społeczno-zawodowa organizacja rolników, działająca w celu zwiększenia i doskonalenia produkcji rolnej. Część kółek utworzyła spółdzielnie kółek rolniczych (SKR), gospodarując gruntami lub oferując usługi w zakresie mechanizacji rolnictwa.

Pierwsze kółka rolnicze na terenach polskich powstały w roku 1862 w Piasecznie^[1] koło Gniewa i w 1866 w Dolsku^[1] koło Śremu. Rozwinęły się w okresie międzywojennym.

W PRL traktowane przez władze jako narzędzie socjalistycznej przebudowy wsi, kolektywizacji i realizacji zasad demokracji socjalistycznej na wsi. Po 1944 r. przejęte przez Związek Samopomocy Chłopskiej, po 1956 r. odrodziły się, od 1959 zostały przymusowo zrzeszone w Centralnym Związku Kółek Rolniczych.

W latach 70. XX w., popierane przez władze, kółka rolnicze odeszły od swojej tradycyjnej funkcji wspólnego użytkowania maszyn i świadczenia usług dla gospodarstw chłopskich. Coraz częściej rozwijały zespołową produkcję roślinną i zwierzęcą, stając się jedną z form własności społecznej ziemi. Obszar gruntów przez nie użytkowanych powiększył się o 143%^[2].

Od 1975 r. wraz z Kołami Gospodyń Wiejskich i branżowymi organizacjami rolniczymi tworzą Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych (KZRKiOR).

Na podstawie ustawy z 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników określono zasady funkcjonowania kółek rolniczych^[3]. Sposoby wykonania ustawy regulowało rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 roku^[4]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2000 r. dokonano zmiany w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników^[5].

Kółko rolnicze jest dobrowolną, niezależną i samorządną, społeczno-zawodową organizacją rolników indywidualnych, reprezentującą całokształt ich interesów zawodowych i społecznych.

Terenem działalności kółka rolniczego może być jedna bądź więcej sąsiadujących ze sobą wsi. Terenem działalności kółka rolniczego może być także miasto.

Członkiem kółka rolniczego może być^[3]:

• osoba prowadząca indywidualne gospodarstwo rolne jako jego właściciel, posiadacz bądź użytkownik;
• pełnoletni członek rodziny rolnika wymienionego w pkt 1, pracujący w prowadzonym przez niego gospodarstwie rolnym;
• osoba, która przekazała gospodarstwo rolne za emeryturę lub rentę.

Statut kółka rolniczego powinien określać^[3]:

• nazwę i siedzibę kółka;
• podmiotowy i terytorialny zakres jego działania;
• cele i zadania kółka oraz środki ich realizacji;
• zakres i przedmiot działalności gospodarczej;
• sposób wstępowania i występowania członków oraz utraty członkostwa;
• prawa i obowiązki członków;
• sposób ustanawiania składek członkowskich;
• strukturę organizacyjną kółka;
• organy kółka, ich kompetencje, okres kadencji oraz tryb ich wyboru i odwoływania przed upływem kadencji;
• warunki podejmowania i ważności uchwał organów kółka;
• sposób reprezentowania kółka na zewnątrz;
• majątek kółka oraz sposób dysponowania tym majątkiem;
• sposób zaciągania przez kółko zobowiązań majątkowych;
• zasady podziału nadwyżki z prowadzonej działalności gospodarczej;
• sposób zmiany statutu.

Z inicjatywą założenia kółka rolniczego może wystąpić co najmniej dziesięć osób, w tym co najmniej osiem osób prowadzących gospodarstwa rolne jako ich właściciele, posiadacze lub użytkownicy^[3].

Osoby będące członkami założycielami, wybierają spośród siebie komitet założycielski oraz uchwalają statut kółka rolniczego.

Kółko rolnicze podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejestracji podlegają także zmiany statutu kółka rolniczego; przez zmianę statutu rozumie się również uchwalenie przez istniejące kółko nowego statutu^[3]. Z chwilą dokonania rejestracji kółko rolnicze nabywa osobowość prawną.

Organ rejestrowy wpisuje do rejestru kółko i jego statut oraz zmiany statutu już istniejącego, gdy odpowiadają one wymaganiom określonym w ustawie.

Jeżeli organ rejestrowy stwierdzi, że statut lub jego zmiany nie spełniają wymogu, uzależni rejestrację kółka rolniczego i jego statutu lub zmiany statutu od dokonania odpowiednich poprawek, wyznaczając w tym celu stosowny termin.

Kółko rolnicze podlega wykreśleniu z rejestru, jeżeli^[3]:

• podjęta zostanie, zgodnie ze statutem, uchwała o rozwiązaniu kółka;
• uchwalona zmiana statutu nie odpowiada wymaganiom określonym w ustawie, a kółko rolnicze, mimo wskazania przez organ rejestrowy na zaistniałe uchybienia, nie podejmie uchwały usuwającej te uchybienia bądź nie odstąpi od zmiany statutu;
• liczba członków kółka osiągnie stan poniżej liczby określonej w ustawie;
• w innych wypadkach przewidzianych w ustawie.

Do czasu rejestracji kółka rolniczego, a następnie do czasu wyboru zgodnie ze statutem jego organów, w imieniu kółka działa jego komitet założycielski^[3]. Za czynności dokonane w imieniu kółka rolniczego przed jego rejestracją, członkowie komitetu założycielskiego odpowiadają wobec osób trzecich solidarnie, zaś za zobowiązania wynikające z tych czynności po rejestracji kółka odpowiada kółko rolnicze, tak jak za zobowiązania zaciągnięte przez siebie, z tym że członkowie komitetu założycielskiego odpowiadają za nie wobec kółka według przepisów prawa cywilnego.

• Państwowy Ośrodek Maszynowy
• Rolnicza spółdzielnia produkcyjna

• Włodzimierz Bzowski: Praca społeczno-gospodarcza wsi wielkopolskiej. Wyd. 2. Warszawa 1921.
• A. Marczakiewicz, Z. Markowicz, J. Stępiński: 130-lecie Kółek Rolniczych. Krótki zarys historii Kółek Rolniczych (1862–1992), KZRKiOR, Warszawa 1992

• Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych