Kaczkowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kaczkowate
Anatidae
Leach, 1819[1]
Ilustracja
Samiec kaczki krzyżówki
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Typ nomenklatoryczny

Anas Linnaeus, 1758

Podrodziny

5 podrodzin (w tym 1 wymarła) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Samiec cyraneczki zwyczajnej
Samica krzyżówki w locie

Kaczkowate (Anatidae) – rodzina ptaków z rzędu blaszkodziobych (Anseriformes). Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat, poza Antarktydą[2][3].

Cechy charakterystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Ptaki te charakteryzują następujące cechy:

  • zróżnicowana wielkość (ptaki średnie i duże) – długość w granicach 28–170 cm, rozpiętość skrzydeł 60–250 cm, masa 300 g – 22,5 kg.
  • dziób posiada dwa rzędy blaszek na brzegach, zazwyczaj jest spłaszczony
  • szyja średniej długości lub bardzo długa
  • stosunkowo wąskie, ostro zakończone skrzydła
  • krótki ogon
  • nogi krótkie, przesunięte ku tyłowi (zwłaszcza u gatunków nurkujących)
  • palce spięte błoną pławną
  • samiec większy od samicy, często bardzo kontrastowo ubarwiony, podczas gdy samica zazwyczaj posiada ubarwienie stonowane
  • u samców obecne prącie
  • pożywienie zdobywają zazwyczaj w wodzie, choć niektóre również na lądzie. Żywią się zarówno roślinami, jak i małymi zwierzętami.
  • zasadniczo dobrzy lotnicy, choć są również gatunki nielotne
  • w zniesieniu od 2 do 20 jaj[4], pisklęta są zagniazdownikami
  • wędrowne, wiele gatunków lecąc w stadzie tworzy charakterystyczny klucz w kształcie litery „V”
  • wiele gatunków udomowiono lub hodowano w stanie półdzikim
  • niska gęstość kości[5]

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

W obrębie rodziny wyróżnia się następujące współczesne podrodziny[6][7]:

Opisano również podrodzinę wymarłą:

W starszym ujęciu systematycznym (Mielczarek & Cichocki, 1999) wyróżniano trzy podrodziny[10]:

Ochrona w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce gatunki kaczkowatych podlegają gatunkowej ochronie ścisłej z wyjątkiem następujących gatunków łownych w okresach polowań[11]:

W rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt[12] nie wymieniono ponadto trzech gatunków uznanych za zagrażające gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym[13] (czyli tzw. gatunków inwazyjnych):

Proponuje się wciągnięcie bernikli kanadyjskiej i gęsiówki egipskiej na listę zwierząt łownych[14][15], natomiast w przypadku bardzo rzadko spotykanej w Polsce sterniczki jamajskiej wskazana jest eliminacja tego gatunku na terenie kraju w związku z jego bardzo wysoką inwazyjnością na południu Europy i zgodnie z rekomendacjami konwencji berneńskiej[16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W.E. Leach: Eleventh Room. W: Synopsis of the Contents of the British Museum. Wyd. 17. London: British Museum, 1820, s. 68. (ang.).
  2. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-30]. (ang.).
  3. ↑ Ducks, Geese and Swans (Anatidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-03-13]. (ang.).
  4. ↑ Gęgawa (Anser anser). Medianauka.pl. [dostęp 2015-06-17].
  5. ↑ Matteo Fabbri i inni, Subaqueous foraging among carnivorous dinosaurs, „Nature”, 603 (7903), 2022, s. 852–857, DOI: 10.1038/s41586-022-04528-0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-07] (ang.).
  6. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 – kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-30].
  7. ↑ John H. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux Version 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2021-12-30]. (ang.).
  8. ↑ Peter Houde, Meig Dickson, Dakota Camarena, Basal Anseriformes from the Early Paleogene of North America and Europe, „Diversity”, 15 (2), 2023, s. 233, DOI: 10.3390/d15020233, ISSN 1424-2818 [dostęp 2023-12-08] (ang.).
  9. ↑ Bradley C. Livezey, Larry D. Martin, The systematic position of the Miocene anatid Anas [?] blanchardi Milne-Edwards, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 8 (2), 1988, s. 196–211, DOI: 10.1080/02724634.1988.10011698, ISSN 0272-4634 [dostęp 2023-12-08] (ang.).
  10. ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842. 
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2454).
  12. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  13. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260).
  14. ↑ Branta canadensis L. 1758 – Bernikla kanadyjska – Canada goose (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
  15. ↑ Alopochen aegyptiacus (Linnaeus, 1766) – Gęsiówka egipska – Egyptian goose (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
  16. ↑ Oxyura jamaicensis (Gmelin, 1789) – Sterniczka jamajska – Ruddy duck (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaczkowate&oldid=75091214”