Kangur rudy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kangur rudy
	Osphranter rufus
	(Desmarest, 1822)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Plemię	Macropodini
Rodzaj	Osphranter
Gatunek	kangur rudy
Synonimy
	Kangurus rufa Desmarest, 1822; Kangarus laniger Gaimard, 1823; Kangurus griseo-lanosus Quoy & Gaimard, 1825; Macropus lanigerus J.E. Gray, 1827; Kangurus lanosus J.E. Gray, 1829; Macropus (Osphranter) pictus Gould, 1861; Macropus ruber Crisp, 1862; Macropus (Boriogale) magnus R. Owen, 1874; Macropus rufus dissimulatus W. Rothschild, 1905; Macropus rufus occidentalis Cahn, 1906; Macropus rufus dissimulator Lydekker, 1906; Macropus rufus pallidus E. Schwarz, 1910;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kangur rudy^[14] (Osphranter rufus) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae). Duży ssak roślinożerny, jeden z największych torbaczy.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1822 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest nadając mu nazwę Kangurus rufa^[1]. Jako miejsce typowe według oryginalnego opisu to „interior Nowej Holandii za Górami Błękitnymi” (fr. L’intérieur de la Nouvelle-Hollande audelà des Montagnes-Bleues)^[1], tj. Góry Błękitne, Nowa Południowa Walia, Australia^[15]^[16]^[17]. Okazy typowy nieznany, w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu nie znaleziono żadnego okazu przed 1878 roku^[18]^[19].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World nie wyróżniają podgatunków O. rufus^[17].

Etymologia

Osphranter: gr. οσφραντηριος osphrantērios „wietrzący, węszący”^[20].
rufus: łac. rufus „czerwony, rumiany, rudy”^[21].

Zasięg występowania

Kangur rudy występuje w śródlądowej i zachodniej Australii^[17].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 74,5–110 cm, samców 93,5–140 cm, długość ogona samic 64,5–90 cm, samców 71–100 cm; masa ciała samic 17–39 kg, samców 22–92 kg^[22]^[23]. Duży kangur o sierści od brązowo-rudawej barwy na grzbiecie do płowej na brzuchu i kończynach. Długie, spiczasto zakończone uszy, tępo zakończony pysk. Samice wyraźnie mniejsze, o sierści z większym udziałem koloru szarego.

Ekologia

ciąża: 35 dni w macicy, po zakończeniu ciąży młode przebywa jeszcze 235 dni w torbie
liczba młodych w miocie: 1
dojrzałość płciowa: samiec 24 miesiące, samice 14–22 miesiące
pożywienie: roślinożerny
długość życia: do 20 lat (średnio 6–7 lat)
potrafi skoczyć na odległość 8 metrów, ale większość skoków mierzy 1,2–1,8 m^[24]
temperatura ciała: około 35,5 °C^[25].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[13].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 21 sierpnia 1972 r. znaczek pocztowy przedstawiający kangura rudego o nominale 4 zł, w serii Zwierzęta ZOO. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Janusz Grabiański. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[26] Kolejny raz kangur rudy znalazł się na polskim znaczku wyemitowanym 15 czerwca 2020 roku w serii Zwierzęta małe i duże. Samica z młodym wyglądającym z torby została opisana jako: Kangur rudy / Macropus rufus / Samica Hipka i Hopek. Autorem projektu znaczka był Andrzej Gosik. Druk wykonano techniką offsetową na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 180 tys. sztuk^[27].

Zobacz też

fauna Australii

Uwagi

↑ Nomen nudum.
↑ Nowa nazwa dla Kangurus rufa Desmarest, 1822.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Macropus rufus dissimulatus W. Rothschild, 1905.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 541, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ J.P. Gaimard. Mémoire sur une nowelle espèce de Kanguroo laineux (Kangurus laniger). „Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. Année 1823, s. 138, 1823. (fr.).
↑ J.R.C. Quoy & J.P. Gaimard. Notice sur les mammifères et les oiseaux de la Baie de Chiens-Marins et de la Nouvelle-Galles Sud; sur leurs moeurs et leur distribution géographique. „Annales des sciences naturelles”. 5, s. 482, 1825. (fr.).
↑ J.E. Gray: The Class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 3: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. ryc. (10). (ang.).
↑ J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 202. (ang.).
↑ J. Gould. Remarks on a Kangaroo liring in the Society’s Gardens. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 28, s. 373, 1860. (ang.).
↑ E. Crisp. On the situation, form, and capacity of the gall-bladder in the Vertebrata; on its absence in certain animals; and on the colour of the bile. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 135, 1862. (ang.).
↑ R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia. – Part VIII. Family Macropodidæ: Genera Macropus, Osphranter, Phascolagus, Sthenurus, and Protemnodon. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 164, s. 247, 1874. (ang.).
↑ L.W. Rothschild. Note on Macropus rufus Desm., with description of a new subspecies. „Novitates zoologicae”. 12, s. 508, 1905. (ang.).
↑ P. Cahn. Eine neue Form des roten Riesenkaenguruhs (Macropus rufus occidentalis). „Zoologischer Beobachter der Zoologische Garten”. 47, s. 381, 1906. (niem.).
↑ R. Lydekker. Mammalia. „The Zoological record”. 42 (1), s. 47, 1906. (ang.).
↑ E. Schwarz. Die Grossen Känguruhs und ihre geographischen Formen. „Novitates zoologicae”. 17, s. 89, 1910. (niem.).
↑ ^a ^b M.M. Ellis M.M. i inni, Macropus rufus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Osphranter) rufus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-21].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Osphranter rufus (Desmarest, 1822). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ Species Osphranter rufus (Desmarest, 1822). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d'Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. — VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e Série. 38 (5), s. 548, 1966. (fr.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 486, 1904. (ang.).
↑ rufus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-13] (ang.).
↑ M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–727. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Dewey & Yue. 2001.
↑ Hugh Tyndale-Biscoe: Life of Marsupials. CSIRO Publishing, 2005.
↑ Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).
↑ Zwierzęta małe i duże. W: Urszula Skwarkowska-Żak, Michał Kazimierczuk, Seweryn Leszczyński: Księga znaczków pocztowych 2020. Warszawa: PWPW • Poczta Polska, 2021, s. 50-51.

Bibliografia

T. Dewey & M. Yue. 2001, Macropus rufus [online], (On-line), Animal Diversity Web [dostęp 2007-12-20] (ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Osphranter) rufus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-21].

[6] Nomen nudum.

[8] Nowa nazwa dla Kangurus rufa Desmarest, 1822.

[13] Niepoprawna późniejsza pisownia Macropus rufus dissimulatus W. Rothschild, 1905.

[Desmarest-1] A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 541, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[Gaimard-2] J.P. Gaimard. Mémoire sur une nowelle espèce de Kanguroo laineux (Kangurus laniger). „Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. Année 1823, s. 138, 1823. (fr.).

[Quoy&Gaimard-3] J.R.C. Quoy & J.P. Gaimard. Notice sur les mammifères et les oiseaux de la Baie de Chiens-Marins et de la Nouvelle-Galles Sud; sur leurs moeurs et leur distribution géographique. „Annales des sciences naturelles”. 5, s. 482, 1825. (fr.).

[Gray1827-4] J.E. Gray: The Class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 3: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. ryc. (10). (ang.).

[Gray1829-5] J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 202. (ang.).

[Gould-7] J. Gould. Remarks on a Kangaroo liring in the Society’s Gardens. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 28, s. 373, 1860. (ang.).

[Crisp-9] E. Crisp. On the situation, form, and capacity of the gall-bladder in the Vertebrata; on its absence in certain animals; and on the colour of the bile. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 135, 1862. (ang.).

[Owen-10] R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia. – Part VIII. Family Macropodidæ: Genera Macropus, Osphranter, Phascolagus, Sthenurus, and Protemnodon. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 164, s. 247, 1874. (ang.).

[Rothschild-11] L.W. Rothschild. Note on Macropus rufus Desm., with description of a new subspecies. „Novitates zoologicae”. 12, s. 508, 1905. (ang.).

[Cahn-12] P. Cahn. Eine neue Form des roten Riesenkaenguruhs (Macropus rufus occidentalis). „Zoologischer Beobachter der Zoologische Garten”. 47, s. 381, 1906. (niem.).

[lyd-14] R. Lydekker. Mammalia. „The Zoological record”. 42 (1), s. 47, 1906. (ang.).

[Schwarz-15] E. Schwarz. Die Grossen Känguruhs und ihre geographischen Formen. „Novitates zoologicae”. 17, s. 89, 1910. (niem.).

[iucn-16] M.M. Ellis M.M. i inni, Macropus rufus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-21] (ang.).

[Cichocki&inni-17] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Osphranter) rufus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-21].

[mdd-19] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Osphranter rufus (Desmarest, 1822). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[Burgin&inni-20] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[afd-21] Species Osphranter rufus (Desmarest, 1822). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[bea-22] F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d'Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. — VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e Série. 38 (5), s. 548, 1966. (fr.).

[Palmer-23] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 486, 1904. (ang.).

[Jobling-24] rufus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-13] (ang.).

[Eldridge&Coulson-25] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–727. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-26] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[27] Dewey & Yue. 2001.

[28] Hugh Tyndale-Biscoe: Life of Marsupials. CSIRO Publishing, 2005.

[29] Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).

[30] Zwierzęta małe i duże. W: Urszula Skwarkowska-Żak, Michał Kazimierczuk, Seweryn Leszczyński: Księga znaczków pocztowych 2020. Warszawa: PWPW • Poczta Polska, 2021, s. 50-51.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[b]

[7]

[8]

[9]

[10]

[c]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]