Karl Theodor von Dalberg – Wikipedia, wolna encyklopedia

Karl Theodor von Dalberg

książę Ratyzbony
Okres	od 1803 do 1810
wielki książę Frankfurtu
Okres	od 1810 do 1813
książę prymas Związku Reńskiego
Okres	od 1806 do 1813
Dane biograficzne
Data urodzenia	8 lutego 1744
Data śmierci	10 lutego 1817

Książę prymas
Kraj działania	Związek Reński
Data urodzenia	8 lutego 1744
Data śmierci	10 lutego 1817
Miejsce pochówku	Katedra w Ratyzbonie
Arcybiskup Moguncji
Okres sprawowania	1802–1803
Arcybiskup Ratyzbony
Okres sprawowania	1802–1817
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	3 lutego 1788
Nominacja biskupia	18 czerwca 1787
Sakra biskupia	31 sierpnia 1788
Multimedia w Wikimedia Commons

Karl Theodor Anton Maria von Dalberg (ur. 8 lutego 1744 w Mannheim, zm. 10 lutego 1817 w Ratyzbonie) – arcybiskup Moguncji w latach 1802–1803, a następnie arcybiskup Ratyzbony w latach 1802–1817, tym samym elektor oraz arcykanclerz Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1802–1806. Książę Ratyzbony w latach 1803–1810. Książę prymas Związku Reńskiego oraz książę Frankfurtu w latach 1806–1813 (od 1810 wielki książę).

Urodzony w Mannheim, był synem Franza Heinricha z magnackiej rodziny Dalberg, administratora Wormacji, jednego z głównych doradców elektora arcybiskupa Moguncji. Rodzice wybrali dla niego karierę kościelną. Studiował m.in. na Uniwersytecie w Heidelbergu. W 1779 roku został kanonikiem w Würzburgu, a w 1786 roku także kanonikiem w Moguncji. W dniu 18 czerwca 1787 został wybrany biskupem koadiutorem archidiecezji mogunckiej W listopadzie 1787 przyjął święcenia kapłańskie w Bambergu, a 31 sierpnia 1788 został konsekrowany na biskupa. W 1802 roku został arcybiskupem-elektorem Moguncji i arcykanclerzem Cesarstwa.

Po traktacie z Lunéville w 1801 r., w którym wszystkie obszary na lewym brzegu Renu zostały scedowane na Francję, Dalberg musiał poddać Wormację, Konstancję, a także Moguncję. Jednak zachował Aschaffenburg, a w 1803 uzyskał terytorium biskupiego księstwa Ratyzbony. Od tego momentu Dalberg przeniósł stolicę księstwa arcybiskupiego, którego został ordynariuszem, do Ratyzbony.

W 1806 r., po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego, wraz z innymi książętami przyłączył do Związku Reńskiego. Formalnie zrezygnował z urzędu arcykanclerza w liście do cesarza Franciszka II. Napoleon, będący protektorem Związku Reńskiego, mianował go księciem prymasem, dając mu tym samym pierwszeństwo wśród członków związku oraz prawo przewodniczenia sejmowi.

Po traktacie z Schönbrunn (1810) został wyniesiony przez Francuzów do rangi wielkiego księcia Frankfurtu, co znacznie powiększyło jego terytorium, mimo że musiał oddać Ratyzbonę Królestwu Bawarii.

W 1813 roku zrezygnował ze wszystkich swoich urzędów i godności (z wyjątkiem arcybiskupstwa Ratyzbony) na rzecz pasierba Napoleona Eugéne’a de Beauharnais.

Zmarł w 1817 roku w Ratyzbonie.

Jego polityka i pozycja nie zyskała uznania Stolicy Apostolskiej. Kuria Rzymska sprzeciwiała się choćby używaniu przez niego tytułu prymasa. Mimo tego zajął się opracowaniem projektu konkordatu dla Niemiec według zasad febronianizmu i józefinizmu.

Podjął również swoistą reformę Kościoła w Niemczech, w którym nie widział miejsca dla zakonów. Jego marzenie o jednym Kościele germańskim pod wyłączną władzą prymasa Niemiec. Zamiar ten niespełniony pod protektoratem Napoleona ponowił na Kongresie wiedeńskim. Tę wizję przekreślił tam całkowicie sekretarz stanu kardynał Ercole Consalvi.

Polityczne podporządkowanie się Napoleonowi było mu wielokrotnie zapamiętane, choć pamięta się także o jego zasługach. Dalberg, działając według ideałów Oświecenia, dbał o oświatę i naukę, założył uniwersytet w Aschaffenburgu. Sam był pisarzem, a także przyjacielem Goethego, Schillera i Wielanda. Był członkiem wielu akademii nauk, m.in. Bawarskiej Akademii Nauk.

• Herbert Hömig, Carl Theodor von Dalberg. Staatsmann und Kirchenfürst im Schatten Napoleons, Paderborn 2011.
• Konrad M. Färber Kaiser und Erzkanzler. Carl von Dalberg und Napoleon am Ende des Alten Reiches, Regensburg 1994.