Karol Emanuel I Wielki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł od 2018-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Karol Emanuel I Wielki

Carlo Emanuele I di Savoia, il Grande

książę Sabaudii
Okres	od 30 sierpnia 1580 do 26 lipca 1630
Poprzednik	Emanuel Filibert
Następca	Wiktor Amadeusz I
Dane biograficzne
Dynastia	sabaudzka
Data urodzenia	12 stycznia 1562
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1630 Savigliano
Ojciec	Emanuel Filibert
Matka	Małgorzata de Valois
Rodzeństwo	Amadeusz, markiz Saint-Rambert Otton Beatrycze Matylda, markiza Pianezza Maria Sabaudzka Franciszka Sabaudzka Filip Małgorzata
Żona	Katarzyna Michalina Habsburg
Dzieci	Filip Emanuel, Wiktor Amadeusz, Emanuel Filibert, Maurycy, Małgorzata, Izabela, Maria Apollonia, Franciszka Katarzyna, Tomasz Franciszek, Joanna
konkubina, żona od 28 listopada 1629	Małgorzata Rossillon, markiza Riva i Chieri
Dzieci	legitimizowane, bez prawa sukcjesji: Maurycy Małgorzata Gabriel Antoni
Konkubina	Luisa During Maréchal
Dzieci	Emanuel
Konkubina	Virginia Pallavicino
Dzieci	Karol Humbert Silvio Vitichindo
Konkubina	Argentina Provana
Dzieci	Feliks

Dane biograficzne
Konkubina	Anna Felicyta Cusani
Dzieci	Ludwik Cusani
Konkubina	nieznana
Dzieci	Anna Katarzyna Meraviglia
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Emanuel I Wielki, wł. Carlo Emanuele I di Savoia (ur. 12 stycznia 1562, zm. 26 lipca 1630) – książę Sabaudii w latach 1580–1630. Nazywany był również Głową z ognia (wł. Testa d' feu) ze względu na swoje liczne przymioty dowódcy wojskowego.

Urodził się w rodzinnym zamku w Rivoli, w Piemocie jako jedyne dziecko Emanuela Filiberta, księcia Sabaudii, i Małgorzaty de Valois, księżnej de Berry (córki króla Francji – Franciszka I i Klaudii de Valois). Księciem został 30 sierpnia 1580. Był osobą ambitną i pewną siebie, prowadził politykę ekspansji terytorialnej. Na jesieni 1588, podczas wojny domowej nękającej Francję (podczas panowania Henryka III Walezego), Karol Emanuel okupował markizat Saluzzo, który znajdował się pod panowaniem francuskim. Król Henryk IV Burbon zażądał później zwrotu tych ziem, ale książę odmówił, w związku z czym wybuchła wojna. Zakończyła się ona pokojem w Vervins (2 maja 1598), który nie rozstrzygnął problemu Saluzzo. Po tym jak książę rozpoczął rozmowy z Hiszpanią, Henryk IV znowu wywołał wojnę i na mocy traktatu z Lyon (17 stycznia 1601) Saluzzo wróciło do Sabaudii w zamian za Bresse i inne ziemie za Alpami.

Na mocy tajnego porozumienia^[1] w Bruzolo (25 kwietnia 1610) Karol Emanuel sprzymierzył się z Francją przeciw Hiszpanii, ale po zamordowaniu Henryka IV królowa-regentka nie uznała tego pokoju. W styczniu 1617 książę otrzymał pomoc wojsk francuskich, żeby uwolnić księcia Alby, a nowy król Ludwik XIII odnowił przymierze z Sabaudią – w 1619 jego córka Krystyna Maria Burbon poślubiła syna Karola Emanuela – Wiktora Amadeusza. Jednak ponieważ Francuzi okupowali Casale Monferrato, książę sprzymierzył się również z Hiszpanią.

Kiedy kardynał Richelieu najechał Piemont i podbił Susę, książę znowu zmienił stronę i „powrócił” do Francji. Wtedy Filip IV Habsburg wysłał oddziały z Genui i Como, a Karol Emanuel ogłosił neutralność. W 1630 Richelieu posłał armię do Sabaudii, żeby przypomnieć księciu o przestrzeganiu traktatów. Francuzi zaczęli oblegać Pinerolo i Aviglianę, a sabaudzka armia (Wiktora Amadeusza) została pokonana w Valsusa.

Książę dostał silnej gorączki i zmarł nagle w Savigliano, pod koniec lipca 1630. Jego następcą został jego syn – Wiktor Amadeusz.

Ze swoją żoną – Katarzyną Michaliną Habsburg, księżniczką hiszpańską, córką króla Filipa II i Elżbiety de Valois, miał 10 dzieci:

• Filipa Emanuela (1586-1605),
• Wiktora Amadeusza (1587-1637),
• Emanuela Filiberta (1588-1624), hiszpańskiego wicekróla Sycylii (1622-1624),
• Maurycego, kardynała (1593-1657), męża swojej siostrzenicy – Ludwiki Krystyny,
• Małgorzatę (1589-1655), żonę Francesco IV Gonzagi z Mantui,
• Izabelę (1591-1626), żonę Alfonsa III d’Este, księcia Modeny,
• Marię Apollonię (1594-1656), zakonnicę w Rzymie,
• Franciszkę Katarzynę (1595-1640), zakonnicę w Biella,
• Tomasza Franciszka (1596-1656), pierwszego księcia Carignano, męża Marii Burbon-Soissons,
• Joannę (ur. 1597).

Po śmierci swojej żony, Karol Emanuel nie ożenił się powtórnie, ale został ojcem kolejnych 11 dzieci (nieślubnych). Jego kochankami były: Luisa de Duing, Argentina Provana, Marguerite de Roussilon, Virginia Pallavicino, Anna Caterina Meraviglia i Anna Felizita Cusa.

Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) w 1568^[2], a od 1580 Wielki Mistrz^[3]