Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Piszczacu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

kościół parafialny
Elewacja świątyni
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Piszczac
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół łaciński
Parafia	Podwyższenia Krzyża św.
Historia Data zakończenia budowy 1907 Data poświęcenia 1907 Data zniszczenia • przez 1941 wojska niemieckie Data odbudowy 1949-1950 Poprzednie wyznanie prawosławie
Dane świątyni Styl pierwotnie styl bizantyjsko-rosyjski Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 5
Położenie na mapie Polski Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie województwa lubelskiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie powiatu bialskiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie gminy Piszczac Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie Piszczaca Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
51°58′49,7″N 23°22′30,0″E/51,980472 23,375000
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Podwyższenia Krzyża Pańskiego – rzymskokatolicki kościół w Piszczacu, wzniesiony w 1907 jako cerkiew prawosławna. Położony na terenie dawnego cmentarza, przy rynku w miejscowości.

Parafia rzymskokatolicka w Piszczacu została najprawdopodobniej erygowana w II poł. XV w., pierwsza wzmianka o niej pochodzi z r. 1500. W 1566 otrzymała uposażenie, które w 1671 rozszerzył król Michał Korybut Wiśniowiecki. W 1726 Anna Radziwiłłowa zbudowała na miejscu starszej świątyni nowy kościół, który przetrwał do wojen napoleońskich, kiedy został całkowicie zniszczony. Obiekt sakralny odbudował miejscowy dziedzic Antoni Nieprzecki^[1].

W latach 1840–1875 kościół w Piszczacu był użytkowany zarówno przez parafię łacińską, jak i przez miejscowych unitów. W 1892 władze rosyjskie zamknęły rzymskokatolicką placówkę duszpasterską w Piszczacu, a jej świątynię nakazały zaadaptować na cerkiew. Trzy lata później dawny kościół został całkowicie rozebrany, a z pozyskanego w ten sposób materiału zbudowano w Piszczacu szkołę^[1]. Nowy kościół został zbudowany w Piszczacu w 1906 i działał jako filia parafii w Terespolu^[1].

W 1907 w Piszczacu wzniesiona została nowa murowana cerkiew. Obiekt ten pozostawał w rękach prawosławnych do 1919, gdy został zrewindykowany na rzecz Kościoła katolickiego. W związku z przejęciem świątyni katolicy z Piszczaca zrezygnowali z użytkowania drewnianego kościoła z 1906 i przekazali go do wsi Zarzecze. W dwudziestoleciu międzywojennym parafia łacińska w Piszczacu dokonała remontu i rozbudowy dawnej cerkwi, zacierając pierwotne cechy stylowe. W 1931 rozebrano kopułę, zastępując ją wieżą. Kościół był odtąd nieprzerwanie czynny z wyjątkiem r. 1941, gdy wojska niemieckie urządziły w nim szpital polowy. Po zniszczeniach wojennych obiekt odremontowano w 1950. W 1986 wykonano w nim malowidła ścienne^[1].

Dawna cerkiew w Piszczacu reprezentowała pierwotnie styl bizantyjsko-rosyjski, który po przebudowie został całkowicie zatarty. Obiekt wzniesiono z cegły, na planie krzyża, z jedną nawą i parą prostokątnych kaplic na wysokości czwartego z pięciu przęseł. Od frontu wznosi się dwukondygnacyjna wieża położona na osi budynku, zakończona ośmioboczną latarnią. Obiekt nie jest orientowany, prezbiterium zwrócone jest na północ. Kościół posiada dach dwuspadowy nad nawą i trójspadowy nad prezbiterium, nad przylegającą do niego zakrystią znajduje się natomiast dach pulpitowy^[1]. Na teren kościelny prowadzi zabytkowa brama wzniesiona równocześnie z cerkwią w 1907 i przebudowana w 1949^[1].

Wnętrze obiektu sklepione jest kolebkowo. Znajdują się w nim trzy starsze ołtarze powstałe na pocz. XX wieku na potrzeby drewnianego kościoła zbudowanego w 1906 oraz dwa nowsze, zbudowane już po II wojnie światowej. Z 1950 pochodzi ołtarz główny, z 1949 lewy ołtarz boczny z obrazem Chrztu Pańskiego z I poł. XIX w. Starsze ołtarze reprezentują styl zakopiański, znajdują się w nim gipsowe rzeźby Matki Boskiej z Lourdes oraz Najświętszego Serca Chrystusa. Ołtarz z 1906 w kaplicy zachodniej był prawdopodobnie pierwotnie ołtarzem głównym; znajduje się w nim posąg św. Józefa. W stylu zakopiańskim wykonano także powstałe w 1911 i remontowane po 1945 organy oraz ambonę, feretron i ławki. Z przełomu XIX i XX wieku pochodzi eklektyczna monstrancja^[1].