French
DeutschKomisariat Straży Granicznej „Lubomia” – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | st. kom. Józef Krzesieński |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Lubomia” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemia przyznane Polsce. W nocy z 15 na 16 czerwca 1922 Straż Celna przejęła ochronę granicy polsko–niemieckiej na Śląsku. W ramach Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik” zorganizowany został komisariat Straży Celnej „Lubomia”[1]. Komisariat obejmował odcinek graniczny długości 21 kilometrów 500 metrów. Na prawym skrzydle graniczył z komisariatem SC „Łyski”, a na lewym z komisariatem SC „Gorzyce”. Biura komisariatu mieściły się w budynku szkolnym w Lubomi, a funkcjonariusze placówek spotykali się przy skrzynkach służbowych mieszczących się w korytarzach względnie w sieniach budynków[2]. Początkowo służbę pełniono bez broni. Dopiero w połowie lipca strażnicy uzbrojeni zostali w karabiny włoskie[3].
Placówki komisariatu SC „Lubomia”[2].
- placówka Straży Celnej „Odra” – strażnik Antoni Smoliński
- placówka Straży Celnej „Buków” – starszy strażnik Marian Sławek
- placówka Straży Celnej „Ligota Tworkowska” – strażnik Stanisław Luleczka
- placówka Straży Celnej „Nieboczowy” – dozorca Stanisław Gmulski
- placówka Straży Celnej „Brzezie” – dozorca Franciszek Ekert
- placówka Straży Celnej „Lukasyna” – Franciszek Marszałek
- placówka Straży Celnej „Kobyla” – dozorca Sylwester Zbielski
W marcu 1924 zlikwidowano placówki „Brzezie” i „Ligota Tworkowska”, a w styczniu 1925 na tyłach komisariatu utworzono placówkę „Rzuchowo”. Ta ostatnia zniesiona została w czerwcu 1925[3]. W 1926 placówki przeniosły swoje siedziby do wynajętych ubikacji. „Odra” funkcjonowała w budynku szkolnym na parterze, „Buków” w budynku szkolnym na pierwszym piętrze, „Nieboszowy” w budynku dworskim w Nowym Dworze, „Lukasyna” w Fabryce Futer i Skór, „Kobyla” w szkole[4]. W kwietniu 1927 zmieniono nazwę placówki „Lukasyna” [a] na „Brzezie”[4]. W marcu 1928 placówka „Nieboczowy” przeniesiona została do Ligoty Tworkowskiej do domu p. Pytlika, zlikwidowano placówki „Odra” i „Kobyla”. Jednocześnie została utworzona placówka II linii „Kornowac”[5]. Po zlikwidowaniu komisariatu SC „Łyski”, jego placówka „Raszczyce” przydzielona została do komisariatu „Lubomia”[5].
- Kierownicy komisariatu SC
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| komisarz | Walerian Trafas[2] | VI 1922 – 6 IV 1925 | |
| komisarz | Paweł Sarwac[3] | 6 IV 1925 – 15 II 1926 | w Inspekcji Ceł w Poznaniu |
| podkomisarz | Józef Achtelik[4] | 15 II 1926 – 10 XII 1927 | w służbie celnej |
| nadkomisarz | Józef Krzesiński[4] | 10 XII 1927 – 1928 | kierownik komisariatu SG „Lubomia” |
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Z dniem 27 kwietnia 1928 komisariat „Lubomia” przeniesiono do Kornowaca W budynku należącym do Franciszka Złotarza zajęła dwa pomieszczenia na biura komisariatu. Wkrótce zamontowano też telefon połączony z Urzędem Pocztowym w Rydułtowach[5]. W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kornowac” do Inspektoratu Granicznego nr 16 „Rybnik” i określił jego strukturę organizacyjną[8]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[9]. w 1931 placówkę Straży Granicznej I linii „Ligota” przeniesiono do m. Nieboczowy[10]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 przeniesiono siedzibę komisariatu do Lubomi[11]. W nowym miejscu komisariat rozpoczął urzędowanie z dniem 15 listopada 1931[12]. Rozkazem nr 1 z 25 lutego 1932 w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę II linii Kornowac do Lubomi[13]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938, przydzielił placówkę „Olza” z komisariatu „Gorzyce” do komisariatu „Lubomia”[14]. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę II linii „Gorzyce”[15]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Pstrążna”[16]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wyłączył placówkę II linii „Gorzyce” z komisariatu „Lubomia” i przydzielił ją do Komendy Obwodu „Rybnik”[16].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 1928 ustalone zostały granice odcinków. Komisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości 32 kilometry 600 metrów od kamienia granicznego nr 103 do kamienia granicznego nr 224[17]. Od 15 listopada 1931 biura komisariatu mieściły się w Lubomi w budynku należącym do p. Józefy Grzybowskiej. Komisariat dzierżawił w nim trzy pomieszczenia[12]. Z dniem 15 grudnia 1934 biuro komisariatu i placówka II linii przeniesione zostało na ulicę Graniczna do budynku należącego do sztygara Franciszka Godoja[18]. We wrześniu 1935 wspólna komisja polsko-niemiecka ustaliła na terenie komisariatu 14 przejść gospodarczych. Ponadto komisariat na swoim terenie posiadał trzy drogi celne przy Urzędach Skarbowych II klasy: w Raszczycach, Brzeziu i Bukowie[19].
- Sąsiednie komisariaty
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| starszy komisarz SC | Józef Krzesieński[20][b] | 1928 – 23 I 1929[21] | oficer informacyjny IO |
| nadkomisarz | Stanisław Materna (??) [c] | 1928 – 23 I 1929[21] | zwolniony ze SG |
| starszy przodownik | Antoni Smoliński[17] | p.o. 21 I 1929 – 20 XII 1929 | |
| komisarz | Zygmunt Horyszowski[17] | 20 XII 1929 – 28 V 1931 | kierownik komisariatu „Knurów” |
| komisarz | Kazimierz Gut[22][23] | 11 VII 1931 – 18 XI 1933 | w kwatermistrzostwie MIOSG |
| aspirant | Jarosław Kurnik[24] | 4 XII 1933 – 26 V 1934 | w Pomorskim IO |
| podkomisarz | Józef Czarski[25] | 26 V 1934 – 20 III 1939[26] | sztab KO „Cieszyn” |
| aspirant | Włodzimierz Wasylewicz | 29 III 1939[26] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Jan Kich | 1 V 1939[27] – | |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[8]:
- komenda − Kornowac
- placówka Straży Granicznej I linii „Raszczyce”
- placówka Straży Granicznej I linii „Dębicz”
- placówka Straży Granicznej I linii „Ligota”
- placówka Straży Granicznej I linii „Buków”
- placówka Straży Granicznej II linii „Kornowac”
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[28]:
- 2/16 komenda − Kornowac
- placówka Straży Granicznej I linii „Raszczyce”
- placówka Straży Granicznej I linii „Brzezie” nad Odrą
- placówka Straży Granicznej I linii „Ligota” Twerkowska → w 1931 przeniesiona do m. Nieboczów
- placówka Straży Granicznej I linii „Buków”
- placówka Straży Granicznej II linii „Kornowac” → w 1932 przeniesiona do Lubomi
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwa placówki Straży Celnej „Lukasyna” pochodziła od miejscowości położonej za granicą polsko– niemiecką[4]
- ↑ Wg Kozłowskiego w tym czasie kierownikiem komisariatu SG był Stanisław Materna[21], a kronika IG „Rybnik” podaje nazwisko Józefa Krzesieńskiego[20]
- ↑ Stanisław Materna – w 1914 został zmobilizowany do austriackiego 57 pułku piechoty w Tarnowie. Walczył na froncie rosyjskim w Karpatach i tam został ranny. W październiku 1915 powrócił do macierzystej jednostki. 12 sierpnia 1916 dostał się do niewoli rosyjskiej. W okresie wojny polsko-bolszewickiej walczył jako dowódca kompanii 9 pułku piechoty Legionów. W 1921 wstąpił do Straży Celnej, a w marcu 1928 do Straży Granicznej. Tam objął stanowisko kierownika (?) komisariatu SG „Karnowac”. W styczniu 1929 został przeniesiony na stanowisko oficera informacyjnego Śląskiego Inspektoratu Okręgowego SG w Katowicach, a w 1931 objął stanowisko kierownika Inspektoratu Granicznego „Jasło”. W 1933 przeszedł w stan spoczynku[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 4.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 1.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 3.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 4.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 26.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 35.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 80.
- ↑ a b Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 7.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 82.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 133.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 144.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 174.
- ↑ a b c Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 5.
- ↑ Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 9.
- ↑ Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 11.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 22.
- ↑ a b c d Kozłowski 2015 ↓, s. 204.
- ↑ Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 7i 9.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 62.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 73.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 338.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 13/39.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lubomia” z lat 1922–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/821.)
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/719.)
- Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)