Komitet Prowincjonalny Litewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komitet Prowincjonalny Litewski – polski tajny organ kierowniczy na Litwie i Rusi Białej, stworzony w lipcu 1862 roku w Wilnie. Prowadził przygotowania do powstania styczniowego: rozbudowywał organizację konspiracyjną, wyznaczył podatek narodowy, zajmował się organizacją produkcji i gromadzenia broni.

Komitet stanowił jedną ze struktur Komitetu Centralnego Narodowego, pomimo toczonych z nim sporów o podporządkowanie Białostocczyzny. Pierwszym kierownikiem organizacji był Zygmunt Sierakowski. Od początku znaczącą rolę odgrywali w nim także: przywódca organizacji grodzieńskiej, Konstanty Kalinowski, który w październiku 1862 roku stanął na czele Komitetu, a także Zygmunt Czechowicz i Jan Koziełł-Poklewski.

Niezależnie od niego, swoje struktury rozwijało także stronnictwo białych, które we wrześniu 1862 roku powołało własny Komitet o tożsamej nazwie.

W kilka dni po wybuchu powstania, Komitet Prowincjonalny Litewski (czerwonych) 1 lutego 1863 roku przekształcił się w Prowincjonalny Rząd Tymczasowy Litwy i Białorusi. Wkrótce jednak potem z inicjatywy białych nastąpiło osiągnięcie porozumienia obu ugrupowań spiskowców z komisarzem rządowym (warszawskim). Powołano Wydział Zarządzający Prowincjami Litwy, w skład którego weszli i biali, i czerwoni. Zdaniem białoruskich historyków: Olega Łatyszonka i Eugeniusza Mironowicza, ceną tak dokonanego zjednoczenia obu organizacji spiskowych na Litwie i Rusi Białej było jednak położenie kresu względnej samodzielności litewsko-białoruskiej (autorzy piszą o końcu białoruskiego separatyzmu).

• Oleg Łatyszonek, Eugeniusz Mironowicz, Historia Białorusi od połowy XVIII do XX w., Rozdział IV. Powstanie styczniowe, Białystok 2002, ss. 93-95.