Konflikt czadyjsko-sudański – Wikipedia, wolna encyklopedia

Konflikt czadyjsko-sudański

Miejsca starć
Czas	23 grudnia 2005 – 13 marca 2008
Terytorium	Czad i Sudan
Przyczyna	według rządu w Ndżamenie: wspieranie czadyjskich rebeliantów przez rząd Sudanu
Wynik	zwycięstwo Czadu
Strony konfliktu
Sudan Rebelianci czadyjscy: Dżandżawidzi FUC UFDD RFC CNT UFR FRPN  Czad Siły stabilizacyjne:  ONZ (MINURCAT): Unia Afrykańska  Nepal  Mongolia  Unia Europejska (EUFOR Tchad/RCA):  Francja  Irlandia  Polska (PKW Czad 2008–2009)
brak współrzędnych

Konflikt czadyjsko-sudański (także wojna domowa w Czadzie) – wojna prowadzona przez Czad przeciwko rebeliantom wspieranym przez Sudan, rozpoczęta 23 grudnia 2005. Konflikt został oficjalnie zakończony porozumieniem z Dakaru z 13 marca 2008. Mimo pokoju do 2010 trwała rebelia bojówek czadyjskich.

Konflikt czadyjsko-sudański jest reperkusją wojny w Darfurze. Darfurscy partyzanci, którzy odnosili porażki w bitwach z sudańskim wojskiem, szukali schronienia na ziemiach Czadu. W 2005 sudański dyktator Umar al-Baszir oskarżył wtedy Deby'ego o zbrojenie sudańskich bojówek i zapowiedział mu zemstę, zrywając stosunki bilateralne między krajami. Przerodziło się to de facto w wojnę między krajami, polegający na wspieranie wrogich bojówek rządom w Ndżamenie i Chartumie.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Adré.

18 grudnia 2005 czadyjscy rebelianci przy wsparciu sudańskim napadli na przygraniczne czadyjskie miasto Adre. W zależności od doniesień, w walkach miało zginąć od siedemdziesięciu do trzystu rebeliantów. Straty rządowe nie są znane, wiadomo że stracony został jeden śmigłowiec w zderzeniu z przewodami elektrycznymi w czasie walki, podczas gdy inny śmigłowiec, Mi-17 został mocno uszkodzony przez pożar, w którym zginął co najmniej jeden członek załogi^[1].

23 grudnia 2005 Czad wypowiedział wojnę Sudanowi. Przyczyną jej wybuchu było – według rządu w Ndżamenie – wspieranie czadyjskich rebeliantów przez rząd Sudanu.

W 2006 trwały walki między armią czadyjską a ugrupowaniami rebelianckimi z Czadu oraz Dżandżawidami wspieranymi przez rząd Sudanu:

• Atak na Borotę (6 stycznia 2006)

8 lutego 2006 prezydenci Czadu Idriss Déby i Sudanu Umar al-Baszir w Trypolisie podpisali porumienienie regulujące stosunki między krajami, jednak, pokój trwał niespełna miesiąc:

• Atak na Amdjereme (6 marca 2006)
• Próba zamachu stanu w Czadzie

14 marca 2006 grupa wojskowych planowała zestrzelenie samolotu, na pokładzie którego leciał prezydent Idriss Déby. Prezydent wracał do Ndżameny z międzynarodowego szczytu Wspólnoty Ekonomicznej i Walutowej Afryki Centralnej (CEMAC), który odbywał się w Bacie w Gwinei Równikowej. 16 marca 2006 czadyjscy rebelianci ogłosili, iż ich celem było zapobieżenie wyborom prezydenckim, zaplanowanym na 3 maja 2006. W wyborach tych prezydent Deby po raz trzeci ubiegał się o prezydenturę, po uprzedniej zmianie konstytucji i zniesieniu limitu dwóch kadencji prezydenckich. Władze państwowe oświadczyły, że wybory nie będą przełożone i odbędą się w wyznaczonym terminie^[2]. 21 marca 2006 władze ogłosiły, iż aresztowały 100 żołnierzy-rebeliantów, powiązanych z nieudanym zamachem na samolot prezydenta^[3].

• Bitwa pod Ndżameną (13 kwietnia 2006)

 Osobny artykuł: Bitwa pod Ndżameną (2008).

1 lutego 2008 2 tysiące bojowników czadyjskich razem z siłami Sudanu zaopatrzonych głównie w karabiny maszynowe rozpoczęło oblężenie stolicy Czadu^[4]. Częściową kontrolę nad afrykańskim miastem przejęli po około 2-godzinnych starciach z siłami Czadu i kontyngentem m.in. Francji. Następnego dnia 2 lutego po dosyć spokojnej nocy po 4 godzinnej bitwie rebelianci wraz z wrogim Sudanem opanowali całą stolicę.

3 lutego około godziny 12.00 rozpoczęła się bitwa pod Adre koło Ndżameny. Trzy kolumny rebeliantów po około 1000 ludzi wspieranych przez 500-osobowy tabor z Sudanu (razem około 3500 żołnierzy), zaatakowały Czad z siłami Francji (około 2000 żołnierzy). Natarcie rebeliantów zakończyło się niepowodzeniem, a wielu bojowników zostało rannych. O godzinie 13 na pole bitwy przybyły trzy sudańskie helikoptery i rozpoczęły bezskuteczny (według wypowiedzi kontyngentu francuskiego) ostrzał pozycji żołnierzy Czadu. Około godziny 16 bojownicy ostatecznie skapitulowali i wycofali się z Adre. W bitwie zginęło 300 bojowników, 50 Sudańczyków (według kontyngentu francuskiego). Z kolei śmierć po stronie czadyjskiej poniosło 59 żołnierzy (w tym 4 Francuzów). 4 lutego rebelianci zostali wyparci z Ndżameny^[5].

13 marca 2008 roku po kilkumiesięcznych rozmowach został podpisany pokój w Dakarze, kończący wojnę sudańską-czadyjską^[6][7]. Sudan wznowił stosunki dyplomatyczne z Czadem. Jeszcze w marcu 2008 obie strony oskarżały siebie o łamanie zasad pokoju^[8].

10 maja 2008 doszło do szturmu stolicy Sudanu, Chartumu przez rebeliantów z Darfuru. Prezydent Sudanu Umar al-Baszir oskarżył Czad o wspieranie rebelii podczas tego ataku. Skutkiem tego było ponowne zerwanie przez Sudan stosunków dyplomatycznych z Czadem 11 maja 2008 roku^[9].

Czadyjscy rebelianci ogłosili 16 czerwca 2008, że przejęli kontrolę nad miastem Biltine we wschodnim regionie kraju, 750 km od stolicy Ndżameny. To trzecie miasto zdobyte przez rebeliantów od początku czerwca^[10]. Z kolei 18 czerwca doszło do starcia pod Am Zoer w którym zginęło 187 rebeliantów.

We wrześniu 2008 Czad oraz Sudan nawiązały stosunki dyplomatyczne zerwane w maju 2008. Po wcześniejszych kilku miesiącach dyplomatycznych sporów ambasady obu krajów znowu były otwarte^[11].

W maju doszło do napięć w stosunkach dwustronnych po tym jak lotnictwo czadyjskie atakowało w Darfurze wypchniętych z Czadu rebeliantów Unii Sił Oporu. Czadyjscy bojownicy wykorzystywali bowiem Darfur swoją bazę wypadową^[12].

W lutym 2010 Czad i Sudan zawarły porozumienie o współpracy granicznej i przeciwdziałaniu buntownikom. Władze w Ndżamenie pogratulowały zwycięstwa Umarowi al-Baszirowi w wyborach powszechnych z kwietnia 2010. W wyniku ocieplenia się stosunków między sąsiadami, rząd czadyjski rozpoczął pierwsze rozmowy z rebeliantami^[13][14].

Zobacz wiadomości w Wikinews: Czad: misję wojskową od UE przejmuje ONZ Czad: rebelianci pokonani w bitwie pod Am-Dam Polski Kontyngent Wojskowy w Czadzie kończy misję

 Osobny artykuł: PKW Czad.

Misja Unii Europejskiej (EUFOR) zawiązała się 15 marca 2008 z mandatem na okres jednego roku. Wśród zaproszonych do współtworzenia ich znalazła się Polska.

30 czerwca 2008 przygotowano bazę Iribia na przyjęcie polskiego kontyngentu, który jest częścią misji Unii Europejskiej w Czadzie^[15].

Z kolei 15 września polski kontyngent osiągnął pełną gotowość bojową w Czadzie. Polscy żołnierze znaleźli się pod dowództwem generała Jean Philippe Ganascia, dowódcy sił EUFOR w Czadzie. Polski kontyngent liczył 400 żołnierzy i po Francji (2 tys. żołnierzy) był najliczniejszy na misji EUFOR w Czadzie^[16].

5 marca 2009 misję zakończyły unijne siły EUFOR. Podczas uroczystości w Abeche na wschodzie Czadu, EUFOR przekazał dowództwo misji pokojowej w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej kontyngentowi Narodów Zjednoczonych MINURCAT w skład których weszły kraje afrykańskie oraz Nepal i Mongolia.

6 grudnia 2009, w związku z wycofywaniem polskich wojsk z misji oenzetowskich, PKW Czad zakończył działalność i przekazał obowiązki MONBAT-owi – batalionowi mongolskiemu^[17]. Uroczystość przekazania obowiązków wojskom mongolskim odbyły się 9 grudnia w bazie North Star nieopodal miejscowości Iriba, około 1000 kilometrów od stolicy kraju, Ndżameny^[18].

15 marca 2010 wygasł mandat sił stabilizacyjnych MINURCAT w Czadzie^[19].

W kwietniu 2010 poinformowano o planach redukcji kontyngentu ONZ z ponad 5000 żołnierzy do 1900^[13].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Am-Dam.

7 maja na wschodzie Czadu pod miejscowością Am-Dam czadyjscy rebelianci stoczyli zbrojną potyczkę z wojskami rządowymi. Poległo 125 powstańców i 21 żołnierzy wojsk rządowych. Do bitwy doszło gdy bojówki maszerowały na stolicę Czadu – Ndżamenę^[20]. Następnie bojowników Unii Siły Oporu (UFR) – organizacji rebelianckiej powstałej w styczniu 2009 wypchnięto z Czadu.

13 maja lotnictwo Czadu zbombardowało pozycje bojowników czadyjskich wypędzonych wcześniej z Czadu w Darfurze^[21]. Dwa dni później Sudan oskarżył sąsiada o naruszenie suwerenności Czadu i opisał te ataki jako akt wojny^[12].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Tamassi.

W dniach 24 oraz 28 kwietnia 2010 doszło pod Tamassi, w pobliżu granicy z Sudanem do ciężkich walk między rebeliantami z ugrupowania FPRP i siłami rządowymi. Według wojska czadyjskiego zginęło ponad 115 wojowników, podczas gdy armia straciła dziewięciu żołnierzy. Do niewoli wzięto 80 rannych rebeliantów^[13][14].