French
DeutschLeopold Kielanowski – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | polonista, aktor, reżyser teatralny, pisarz, dziennikarz |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy | |
| Odznaczenia | |
    | |
Leopold Pobóg-Kielanowski (ur. 18 lutego 1907 we Lwowie, zm. 18 stycznia 1988 w Londynie) – doktor filozofii, polski aktor, reżyser teatralny, pisarz, dziennikarz i działacz emigracyjny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Bolesława Kielanowskiego, lekarza, i Marii z domu Lityńskiej. Kształcił się w VIII Państwowym Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie[1]. Na losy Leopolda Kielanowskiego duży wpływ wywarł Kazimierz Brończyk, wychowawca i nauczyciel języków polskiego i francuskiego w tej szkole, który zainteresował go teatrem i literaturą i nakłonił na studia polonistyczne. Po zdaniu egzaminu maturalnego, w latach 1925–29 Leopold studiował polonistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Jednocześnie uczył się aktorstwa. W czerwcu 1927 zdał egzamin przed komisją Związku Artystów Scen Polskich (ZASP), 3 września 1927 debiutował na scenie Teatru Wielkiego we Lwowie w Księciu Niezłomnym rolą Don Henryka, u boku Juliusza Osterwy. Używał wówczas pseudonimu scenicznego Pobóg. Od 1929 pracował w Teatrze Wielkim. 22 czerwca 1932 uzyskał stopień naukowy doktora filozofii na podstawie rozprawy Wizja malarska w utworach dramatycznych Stanisława Wyspiańskiego, promotorem pracy był Juliusz Kleiner. W roku akademickim 1931/32 objął lektorat wymowy Uniwersytetu Jana Kazimierza, w jego ramach prowadził też Koło Artystyczne.
W latach 1931–33 sekretarz literacki w Teatrach Miejskich we Lwowie i redaktor Sceny Lwowskiej. Współpracował równolegle z Polskim Radiem Lwów, dla którego wraz z Marią Grzędzielską napisał słuchowiska Jako drzewiej miłowano i Majówkę filomatów.
21 czerwca 1933 w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin reżyserski przed komisją pod kierownictwem Leona Schillera. Przedmiotem opracowania reżyserskiego było Wyzwolenie. Uzyskał stypendium Narodowego Funduszu Kultury i od 27 października 1933 do 14 czerwca 1934 przebywał za granicą – pięć miesięcy we Francji, prawie dwa miesiące we Włoszech, wreszcie w Austrii. W Paryżu napisał rozprawę Les lois psycho-physiologiques du style orale (pol. Prawa języka mówionego), był asystentem Gastona Baty.
Swoje życie zawodowe związał z teatrem – był aktorem, reżyserem teatralnym, uczył wymowy, pisał scenariusze teatralne i radiowe, redagował pisma teatralne. Od 1929 występował we Lwowie, Toruniu, w latach 1935–38 reżyserował w Teatrze Polskim w Katowicach, gdzie wystawił Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego (1936), Księcia niezłomnego Juliusza Słowackiego według Calderóna de la Barca (1938).
Od 1 września 1938 dyrektor Teatru na Pohulance w Wilnie, funkcję sprawował również w okresie okupacji litewskiej miasta i po zajęciu Litwy przez Armię Czerwoną w czerwcu 1940 (wówczas jako p.o. dyrektora) do 18 września 1940. W Wilnie wyreżyserował 15 przedstawień, zagrał raz: Stanisława Augusta (inscenizacja Rejtana Kazimierza Brończyka 11 XI 1939). Do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej wyreżyserował dwie sztuki w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym, w jaki przekształcono Teatr na Pohulance po aneksji Litwy przez ZSRR.
Po ataku Niemiec na ZSRR i niemieckiej okupacji Wilna przedostał się do Warszawy. Podczas okupacji niemieckiej związany z kierowaną przez Jerzego Brauna „Unią”, żołnierz Armii Krajowej. Pracował w kawiarni. Po aresztowaniu żony Walentyny Aleksandrowicz, zamordowanej w 1943 w KL Auschwitz, był zatrudniony jako bibliotekarz w Instytucie Rolniczym w Puławach. Podczas powstania warszawskiego zatrzymany w sierpniu na terenie nieobjętym powstaniem i wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Od maja 1945 w Teatrze Dramatycznym II Korpusu Polskiego we Włoszech.
Od 1946 w Wielkiej Brytanii, gdzie był jednym z organizatorów polskiego życia teatralnego. W latach 1948–61 i 1965–78 dyrektor Teatru Polskiego ZASP i jego reżyser w Ognisku Polskim w Londynie. Wystawił m.in. Wesele (1948) i Wyzwolenie (1957) Wyspiańskiego, Tango (1965[2][3][4]) i Ambasador (1982) Sławomira Mrożka, Świecę na wietrze Aleksandra Sołżenicyna (1974), Przed sklepem jubilera Karola Wojtyły (prapremiera światowa 1979). W 1966 otrzymał nagrodę teatralną londyńskiego „Dziennika Polskiego”[5].
Od 1975 wykładał na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie historię kultury polskiej. W sierpniu 1977 został powołany przez Senat PUNO na stanowisko profesora zwyczajnego historii kultury i literatury polskiej na Wydziale Humanistycznym uczelni[6]. Był wielokrotnie wybieranym prezesem Związku Artystów Scen Polskich za Granicą, w 1980 wybrany prezesem honorowym Związku. W latach 1952–1972 redaktor londyńskiego studia Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Odznaczony Medalem Wojska (dwukrotnie), Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Oficerskim, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[7] (za zasługi dla teatru)[8], złotą odznaką honorową Koła Lwowian w Londynie (1970)[9].
Brat Jana Kielanowskiego (1910–1989) i Tadeusza Kielanowskiego (1905–1992).
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Rycerskiej pieśni śladem : wizja sceniczna, część muzyczną zestawił Kazimierz Bończa-Tomaszewski, Katowice: Śląski Zw. Teatrów Ludowych 1938.
- Zarys dziejów teatru polskiego w ostatnim dziesięcioleciu, Londyn: Instytut Badania Zagadnień Krajowych 1956.
- (wstęp) Zygmunt Nowakowski, Wieczory pod dębem: gawędy historyczne, oprac. Lidia Ciołkoszowa, słowo wstępne Leopolda Kielanowskiego, Londyn: Gryf Publications 1966.
- O scenopisarstwie na uchodźstwie, Londyn 1976
- O teatrze polskim na emigracji, Londyn 1986
- Odyseja Władysława Warneńczyka, Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1991.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stefan Legeżyński. Ósme gimnazjum we Lwowie. „Biuletyn”. Nr 27, s. 42, Grudzień 1974. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Tymon Terlecki. Teatr–Feniks. „Kochany kłamca” w Londynie. „Wiadomości”. Nr 41 (1019), s. 5, 10 października 1965.
- ↑ Ogłoszenie. „Wiadomości”. Nr 49 (1027), s. 5, 5 grudnia 1965.
- ↑ Fascynujące przedstawienie fascynującej sztuki. „Tango” Sławomira Mrożka w Teatrze Polskim w Londynie. „Wiadomości”. Nr 51/52 (1029/1030), s. 17, 19-26 grudnia 1965.
- ↑ Wiadomości o lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej. „Biuletyn”. Nr 1 (12), s. 79, Czerwiec 1967. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ O lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej. Leopold Pobóg-Kielanowski profesorem P.U.N.O. w Londynie. „Biuletyn”. Nr 33, s. 66, Grudzień 1977. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ 18 listopada 1975 przez władze RP na uchodźstwie Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 9, Nr 2 z 31 grudnia 1975.
- ↑ Wiadomości o Lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej. Aleksander (Sandor) Vamos. „Biuletyn”. Nr 29, s. 59, Grudzień 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Odznaka honorowa Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 19-20, s. 110, Lipiec 1971. Koło Lwowian w Londynie.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bogdan Hojdis, Żywot i sprawy Władysława Warneńczyka w literackiej kreacji Leopolda Kielanowskiego [w:] Balcanica Posnaniensia. Acta et studia, t. 9: Warna 1444. Rzeczywistość i tradycja, red. Ilona Czamańska i Witold Szulc, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1997, s. 201-208.
- E. Nawrat, Leopold Pobóg Kielanowski. Nota biograficzna, „Pamiętnik Teatralny” 37 (1988), z. 1/2, s. 53-58.
- Tadeusz Nowakowski, Na tropach legendy [w:] Leopold Pobóg-Kielanowski, Odyseja Władysława Warneńczyka, Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1991, s. 9-14.
- K.A. Wysiński, O teatrze Leopolda Kielanowskiego [w:] Teatr i dramat polskiej emigracji 1939-1989, praca zbiorowa pod red. Izoldy Kiec, Dobrochny Ratajczakowej, Jacka Wachowskiego, Poznań: „Acarus” 1994, s. 65-70.
- Piotr Dziewoński, Leopold Pobóg-Kielanowski, Łomianki: LTW 2012.
- Kielanowski-Pobóg Leopold, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-12-26].
- Leopold Kielanowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-08].