Małgorzata Walewska – Wikipedia, wolna encyklopedia
Małgorzata Walewska ze swoją książką (2022) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Typ głosu | |
Gatunki | |
Zawód | |
Aktywność | od 1991 |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
Małgorzata Walewska (ur. 5 lipca 1965 w Warszawie) – polska śpiewaczka (mezzosopran).
Występowała w wielu teatrach operowych Europy, m.in. Teatro Real w Madrycie, Teatro Nacional de São Carlos w Lizbonie, Teatro dell’Opera di Roma, Teatro Comunale di Bologna, Opera Las Palmas de Gran Canaria, Grand Théâtre Luxemburg, Fińska Opera Narodowa w Helsinkach, Graz Opera i Teatr Herodion w Atenach, a także w Metropolitan Opera, Operze w Seattle, San Francisco Opera, Washington National Opera, Baltimore Opera i Palacio de Bellas Artes w Meksyku. Śpiewała u boku artystów, takich jak Luciano Pavarotti, Plácido Domingo, Simon Estes, Thomas Hampson czy Edita Gruberová.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Dorastała w Lesznie i na warszawskim Powiślu[2]. Jako dziecko zaczęła uczęszczać na zajęcia chóru do Danuty Kudrewicz, za której namową kształciła swój głos[3].
Uczęszczała do 27. LO im. Tadeusza Czackiego w Warszawie[4]. Po maturze, nie dostała się na Akademię Muzyczną w Warszawie i rozpoczęła naukę w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie po roku zaczęła uczyć się u prof. Haliny Słonickiej[5]. Po ukończeniu czteroletniej szkoły muzycznej zdała egzaminy do Akademii Muzycznej w Warszawie, którą ukończyła z wyróżnieniem w 1994.
Kariera zawodowa
[edytuj | edytuj kod]Już w trakcie studiów zdobywała pierwsze nagrody na międzynarodowych konkursach. Będąc na drugim roku studiów, zajęła drugie miejsce w kategorii pieśni na międzyuczelnianym konkursie wokalnym we Wrocławiu[6]. Po udziale w konkursie zagrała koncert w filharmonii w Szczecinie, a jej występ dostrzegł Andrzej Straszyński, który zaoferował jej angaż do roli Azy w Manru w Operze Narodowej w Warszawie[7]. Dla tej roli odrzuciła propozycję od Mieczysława Nowakowskiego do zagrania w Betulia Liberata w Warszawskiej Operze Kameralnej[8]. Po premierze Manru w 1991 zebrała przychylne recenzje za swoją rolę[9]. W tym samym roku zaśpiewała partie solowe w balecie Grek Zorba, również na scenie Opery Narodowej w Warszawie[10].
W 1992 zwyciężyła w Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. Alfredo Krausa w Las Palmas de Gran Canaria oraz zdobyła dwie nagrody dla najlepszego mezzosopranu na Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. Stanisława Moniuszki w Warszawie[11]. Zakwalifikowała się także do finału Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Hansa Gabora Belvedere w Wiedniu i była jednym z 50 zwycięzców Konkursu Luciana Pavarottiego w Filadelfii[12]. W tym samym premierowo wystąpiła jako Fenena w Nabucco w Operze Narodowej w Warszawie, gdzie w kolejnym sezonie zaczęła występować również jako Fenena w Nabucco, a w 1993 po raz pierwszy zagrała Grzech w Raju utraconym i Hudel w Skrzypku na dachu[13][14][15]. W 1994 wzięła udział w Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. Mirjam Helin w Helsinkach, jednak odpadła już po pierwszym etapie, co było szeroko komentowane w prasie[16]. Mimo to została uhonorowana tytułem Perły Konkursu Mirjam Helin podczas koncertu laureatów w Kangasniemi, a także została dostrzeżona przez Jormę Hynninena, ówczesnego dyrektora Festiwalu Operowego w Savonlinnie, z którym nawiązała współpracę trwającą kilka sezonów[17]; wystąpiła m.in. Santuzza w Rycerskości wieśniaczej (1998) i Amneris w Aidzie (2005). Również w 1994 występowała gościnnie w roli Ciecy w Giocondzie w Teatrze w Bremie[18]. Pod koniec roku premierowo wystąpiła w roli Charlotte w Wertherze na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie, na której w 1995 zagrała również Amneris w Aidzie i tytułową bohaterkę w operze Carmen[19]. W późniejszych latach wykreowała postać Carmen również na 12 innych scenach, m.in. w Operze Wiedeńskiej[20], Operze Krakowskiej[21] i Teatrze Wielkim w Poznaniu[20].
W latach 1996–1998 była solistką Opery Wiedeńskiej, w której zadebiutowała rolą Poliny w Damie pikowej i w której grała także tytułową rolę w Carmen[22]. W 1998 powróciła do występowania w Teatrze w Bremie, tym razem w roli wiedźmy Ulryki w Balu maskowym, którą to rolę powtarzała przez kilka sezonów[23]. W 1999 została zaliczona do grona dziesięciu najsławniejszych Polaków jako „jedna z gwiazd, które oświetlą Polsce drogę w następne tysiąclecie” w zestawieniu amerykańskiego tygodnika „Time”[24][25]. W 2000 grała Panią Quickly w Falstaffie w Volksoper w Wiedniu i Semperoper w Dreźnie oraz wydała album pt. Mezzo[26]. W 2001 nagrała utwór „Dove vai” na potrzeby ścieżki dźwiękowej do Quo vadis?[27], ekranizacji powieści Henryka Sienkiewicza o tym samym tytule. W 2004 wystąpiła jako stara Hrabina w premierowym przedstawieniu Damy pikowej w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie. W 2005 wystąpiła w Carmen na scenie Hali Stulecia we Wrocławiu[28]. W następnym roku powtórzyła rolę, tym razem w Gliwickim Teatrze Muzycznym, a inscenizacja została uznana za „wydarzenie kulturalne roku” i nagrodzona Złotą Maską w kategorii „spektakl sezonu”[29]. Od 2006 przez dwa sezony występowała w Metropolitan Opera w Nowym Jorku, w którym zadebiutowała jako Dalila w Samsonie i Dalili[30]. W 2008 została uhonorowana „Perłą Honorową” w konkursie „Perły Polskiej Gospodarki 2008” za „krzewienie kultury polskiej na świecie”[31]. W 2009 zadebiutowała w Covent Garden Theatre[27], wcielając się w rolę Azuceny z opery Trubadur. W tym samym roku wydała album pt. Farny[32]. W 2012 wcieliła się w rolę Mamki w Kobiecie bez cienia w Palacio de Bellas Artes w Meksyku oraz Dalilę w Samsonie i Dalili w Grand Théâtre de Genève.
Od 8 marca 2014 zasiada w jury programu rozrywkowego Polsatu Twoja twarz brzmi znajomo[33][34], a za występy w programie trzy lata z rzędu była nominowana do Telekamery „Tele Tygodnia” w kategorii Juror[35][36][37].
Od 2015 pełni funkcję dyrektorki artystycznej Międzynarodowego Festiwalu i Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari, który odbywa się w Nowym Sączu[38][39]. Również w 2015 zagrała Hrabinę w Damie pikowej na scenie Opéra national du Rhin w Strassburgu[40]. W 2016 została odznaczona Złotym Medalem Zasłużonym Kulturze Gloria Artis[41] oraz zadebiutowała w roli Wdowy w operze Goplana Władysława Żeleńskiego w Teatrze Wielkim w Warszawie[42]. Produkcja została nagrodzona w konkursie International Opera Awards 2017 w kategorii „utwór odkryty na nowo”[43]. Pod koniec 2016 wystąpiła w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu podczas koncertu „Christmas Songs” wraz z Garym Guthmanem[44]. W sezonie 2017/2018 nagrała Missa pro pace Wojciecha Kilara z Orkiestrą Filharmonii Podlaskiej[45] oraz partię Jokebed, matki Mojżesza w operze sakralnej A. Rubinsteina Mojżesz z Polską Orkiestrą Sinfonia Iuventus[46]. W czerwcu 2018 wystąpiła w roli Pani Quickly w Falstaffie w Operze w Kolonii[47] oraz pracownicy prosektorium w Unknown, I Love with You, którą zaprezentowała również m.in. pod koniec lutego 2020 na Festiwalu Kurta Weilla w Dessau[48]. W sezonie 2018/2019 powróciła do Opery w Kolonii jako Ciotunia w operze Peter Grimes[49]. Wystąpiła też w Teatrze Wielkim w Łodzi w roli Zofii w prapremierze opery Człowiek z Manufaktury Rafała Janiaka oraz zadebiutowała w roli The Old Lady w Kandydzie na scenie Opery Krakowskiej. W sezonie 2021/2022 zagrała Amneris na scenie Opery Bałtyckiej w Gdańsku[50] oraz zaśpiewała partię mezzosopranu w IX Symfonii podczas 26. Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena.
W 2021 roku została uhonorowana „Złotą Muszką", nagrodą im. Bogusława Kaczyńskiego przyznawaną przez Orfeo Fundacja im. Bogusława Kaczyńskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wokalistyki operowej i propagowanie najwyższych wartości kultury muzycznej na świecie[51]. W 2022 nakładem wydawnictwa „Znak” ukazała się książka biograficzna Walewskiej pt. „Moja twarz brzmi znajomo”, będąca wywiadem rzeką przeprowadzonym z artystką przez Agatę Ubysz[52]. W październiku 2022 zadebiutowała w roli Jezibaby w operze Rusałka realizowanej przez Teatr Wielki w Poznaniu[53].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Jej partnerem życiowym był Piotr Kokosiński[54], z którym rozstała się w 2014 po 30 latach nieformalnego związku[55].
Role operowe
[edytuj | edytuj kod]Rola | Kompozytor | Opera | Teatry Operowe |
---|---|---|---|
Amneris | Giuseppe Verdi | Aida | Deutsche Oper Berlin, Savonlinna Opera Festival, Teatr Wielki - Opera Narodowa, Opera Bałtycka w Gdańsku, Opera Śląska w Bytomiu |
Carmen | Georges Bizet | Carmen | Wiener Staatsoper, Savonlinna Opera Festival, Seattle Opera, Greek National Opera, Opernfestspiele St Margarethen, Sommerfestspiele Xanten, Opera Kraków, Teatr Wielki w Poznaniu, Teatr Wielki - Opera Narodowa |
Dalila | Camille Saint-Saëns | Samson i Dalila | Metropolitan Opera, Washington National Opera, Grand Theatre de Geneve, Deutsche Oper Berlin |
Santuzza | Pietro Mascagni | Rycerskość wieśniacza (Cavalleria rusticana) | Savonlinna Opera Festival |
Fenena | Giuseppe Verdi | Nabucco | Teatr Wielki - Opera Narodowa, Opernfestspiele St Margarethen |
Kundry | Richard Wagner | Parsifal | Teatr Wielki w Poznaniu |
Ulryka | Giuseppe Verdi | Bal maskowy (Un ballo in maschera) | Semperoper Dresden, Theater Bremen, Opera Śląska w Bytomiu, Teatro Real Madrid |
Magdalena | Giuseppe Verdi | Rigoletto | Washington National Opera |
Hrabina | Piotr Iljicz Czajkowski | Dama pikowa | Wiener Staatsoper, Teatr Wielki - Opera Narodowa, Opéra national du Rhin Strasbourg |
Olga | Piotr Iljicz Czajkowski | Eugeniusz Oniegin | Wiener Staatsoper |
Księżniczka Eboli | Giuseppe Verdi | Don Carlos | New National Theatre Tokyo, Teatr Wielki w Poznaniu, Finnish National Opera Helsinki |
Aza | Ignacy Jan Paderewski | Manru | Teatr Wielki - Opera Narodowa |
Pani Quickly | Giuseppe Verdi | Falstaff | Oper Köln, Deutsche Oper Berlin, Volksoper Wien |
Die Amne | Richard Strauss | Kobieta bez cienia (Die Frau ohne Schatten) | Palacio de Bellas Artes |
Mary | Richard Wagner | Latający Holender (Der fliegende Holländer) | Baltic Opera Festival |
The Auntie | Benjamin Britten | Peter Grimes | Oper Köln |
The Old Lady | Leonard Bernstein | Kandyd | Opera Kraków |
Contessa di Coigny, Madelon | Umberto Giordano | Andrea Chenier | St. Galler Festspiele |
Polina | Piotr Iljicz Czajkowski | Eugeniusz Oniegin | Wiener Staatsoper |
Azucena | Giuseppe Verdi | Trubadur (Il trovatore) | Royal Opera House w Londynie, Deutsche Oper Berlin, Seattle Opera, Opera Kraków |
Muzyka symfoniczna i oratoryjna
[edytuj | edytuj kod]- Magnificat Johanna Sebastiana Bacha,
- IX Symfonia Beethovena,
- II i III Symfonia Gustava Mahlera,
- Petite messe solennelle Gioacchino Rossiniego,
- Stabat Mater Gioacchino Rossiniego,
- Stabat Mater Giovanni Battista Pergolesiego,
- Msza C-dur Wolfganga Amadeusa Mozarta,
- Msza Es-dur Franza Schuberta,
- Gloria Antonio Vivaldiego,
- Requiem Giuseppe Verdiego,
- Requiem Wolfganga Amadeusa Mozarta,
- Król Dawid Arthura Honeggera,
- Te Deum Antona Brucknera.
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]Albumy solowe
[edytuj | edytuj kod]- Voce di Donna (2000)
- Mezzo (2000) – złota płyta w Polsce[56]; re-edycja w 2012
- Walewska i przyjaciele (2004) – dwupłytowy album wydany przez firmę Dux (wyróżniony Asem Empiku za najlepiej sprzedawaną płytę)
- Panta Rhei (2004; jako Walewska&Olko), Utwór „Fisz” z tej płyty został wykorzystany do Webeo (wideoklip interaktywny) autorstwa Dawida Marcinkowskiego. Webeo zdobyło kilkadziesiąt nagród i wyróżnień na konkursach na całym świecie.
- Farny (2009; wraz z Robertem Grudniem)[57]
- Christmas Time – Traditional Polish Christmas Carols (2011) – złota płyta w Polsce[58]
- The Spirit of Tango (2014; z Martínem Palmerim) – album koncertowy
Pozostałe albumy
[edytuj | edytuj kod]- 1993 – Gala Lirica Vol.1; Orquesta Sinfónica y Coro de RTVE – Habanera z opery G. Bizeta Carmen (nagranie z koncertu laureatów konkursów hiszpańskich w Madrycie)
- 1995 – Te deum; A.Bruckner – C.Gounod
- 2001 – gościnny udział w rejestracji płyty Ave Maria – Najpiękniejsze Pieśni Maryjne – utwory „Ave Maria” i „Zdrowaś Maryja” – Małgorzata Walewska została odznaczona przez biskupa polowego krzyżem „Milito pro Christo” za wybitną interpretację Ave Maria. Platynowa płyta w Polsce[59].
- 2001 – płyta ze ścieżką dźwiękową do filmu Quo vadis i utwór promujący film J. Kawalerowicza „Dove Vai” – platynowa płyta.
- 2002 – gościnny udział w rejestracji płyty zespołu I Muvrini – Umani; piosenka „Erein eta joan”
- 2006 – gościnny udział w rejestracji płyty 21 zespołu Voo Voo; nagrywając utwory „Łobi jabi”, „Flota zjednoczonych sił” i „Jesteś fajna kobieta”
- 2007 – Szymanowski, Wagner Songs – Małgorzata Walewska i Oskar Jezior
- 2007 – Przeboje Lata z Radiem 2007 – gościnnie z zespołem Leszcze w piosence „Cudowna noc, nie popędzaj mnie”
- 2009 – Antena – gościnny występ na koncertowej płycie Elektrycznych Gitar
- 2010 – Cudowny świat – gościnny udział w rejestracji płyty ku pamięci profesora Zbigniewa Religi, piosenka „Nim Przyjdzie Wiosna” i utwór wykonany przez wszystkich uczestników „What a Wonderful World”
- 2017 – Wojciech Kilar: Missa pro pace – nagranie utworu Wojciecha Kilara „Missa pro pace” z Chórem i Orkiestrą Opery i Filharmonii Podlaskiej pod batutą Mirosława Jacka Błaszczyka
DVD
[edytuj | edytuj kod]- 2006 – Carmen – Stagione d’Opera Italiana (zapis występu na festiwalu operowym St. Margarethen w 1998; reż. Gianfranco de Bosio)
- 2008 – Carmen – Gliwicki Teatr Muzyczny
Polski dubbing
[edytuj | edytuj kod]- 2016: Sing – panna Nana Noodleman
- 2017: Piękna i Bestia – Madame de Garderobe
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 58.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 31, 36.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 41.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 46.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 55–58.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 94–95.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 97–98.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 98.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 100.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 155.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 114–116.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 105–111, 116, 122.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 100–101.
- ↑ Nabucco, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2022-08-21] .
- ↑ Skrzypek na dachu, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2022-08-21] .
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 125–126.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 126–127.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 156–157.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 100–101, 134–135, 148, 243.
- ↑ a b Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 140.
- ↑ „Carmen” G. Bizeta z udziałem Małgorzaty Walewskiej! [online], Opera Krakowska [dostęp 2017-03-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-23] .
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 140, 158.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 158.
- ↑ Magdalena Drozdek , Małgorzata Walewska – pierwsza dama polskiej opery, „kobieta.wp.pl”, 5 lipca 2016 [dostęp 2017-03-23] (pol.).
- ↑ Agencja Reklamowa GABO , W ramach 16. Elbląskiej Wiosny Teatralnej – „Przeboje opery, operetki i musicali”, „info.elblag.pl” [dostęp 2017-03-23] (pol.).
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 166, 200.
- ↑ a b Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 199.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 135.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 150–151.
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 195–196.
- ↑ Monika Żmijewska , Talent i temperament. Małgorzata Walewska w operze [online], Wyborcza.pl, 3 grudnia 2015 [dostęp 2021-11-09] .
- ↑ Gwiazdy i celebryci [online], kobieta.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ „Twoja twarz brzmi znajomo”: znamy nazwiska kolejnych uczestników!. nocoty.pl, 2014-06-27. [dostęp 2014-10-23]. (pol.).
- ↑ Mateusz Borkowski , Małgorzata Walewska: Gram role z charakterem [online], Wyborcza.pl, 22 sierpnia 2014 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-23] .
- ↑ Telekamery „Tele Tygodnia” 2016 – nominacje! – Telemagazyn.pl [online], telemagazyn.pl [dostęp 2018-02-25] (pol.).
- ↑ Telekamery „Tele Tygodnia” 2017 – nominacje! [ZDJĘCIA] – Telemagazyn.pl [online], telemagazyn.pl [dostęp 2018-02-25] (pol.).
- ↑ „Diagnoza”, „Rolnik szuka żony”, Magda Gessler, Danuta Holecka, Dorota Gawryluk i Michał Szpak nominowani do Telekamer 2018 [online] [dostęp 2018-02-25] (pol.).
- ↑ Małgorzata Walewska: Nie liczy się sława, lecz pasja [online], e-teatr.pl [dostęp 2017-03-23] .
- ↑ Małgorzata Walewska dyrektorem artystycznym Festiwalu im. Ady Sari [online], Onet.pl, 9 października 2013 [dostęp 2021-11-09] .
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 242–243.
- ↑ Gloria Artis dla Małgorzaty Walewskiej, „ModaiJa”, 28 października 2016 [dostęp 2017-03-23] (pol.).
- ↑ Goplana: Teatr Wielki Opera Narodowa [online], teatrwielki.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ 2017 – Opera Awards Opera Awards [online], operaawards.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Marek Zaradniak , Małgorzata Walewska i Gary Guthman wystąpią w Koncercie Gwiazdkowym, „Gloswielkopolski.pl” [dostęp 2017-03-23] (pol.).
- ↑ Wojciech Kilar Missa Pro Pace – Muzyka na poważnie [online], dux.pl [dostęp 2018-04-19] (pol.).
- ↑ Prapremiera opery sakralnej „Mojżesz” Antona Rubinsteina [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2018-04-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18] .
- ↑ Giuseppe Verdi – „Falstaff” [online], Oper Köln [dostęp 2018-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-09] (niem.).
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 245–247.
- ↑ Gastartikel, Oper Köln: Benjamin Brittens „Peter Grimes” – wahrlich großes Musiktheater! [online], DAS OPERNMAGAZIN, 27 listopada 2018 [dostęp 2022-10-15] (niem.).
- ↑ Opera Bałtycka, operabaltycka.pl [dostęp 2022-10-15] [zarchiwizowane 2022-09-30] (pol.).
- ↑ Krzysztof Korwin-Piotrowski , „Muzyczna podróż do Francji” w Telewizji Katowice. Gala finałowa 4. Festiwalu im. Bogusława Kaczyńskiego [online], Orfeo, 16 lutego 2023 [dostęp 2023-03-14] (pol.).
- ↑ Małgorzata Walewska. Moja twarz brzmi znajomo [online] [dostęp 2022-10-15] (pol.).
- ↑ Rusałka [online], opera.poznan.pl [dostęp 2022-10-15] .
- ↑ Piotr Kokosiński nie żyje. Były mąż Małgorzaty Walewskiej miał 50 lat. interia.pl, 2016-01-22. [dostęp 2018-02-07]. (pol.).
- ↑ Walewska i Ubysz 2022 ↓, s. 171.
- ↑ Złote płyty CD przyznane w 2001 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-19] .
- ↑ Małgorzata Walewska oczarowała mieszkańców Stalowej Woli – 10 listopada 2009.
- ↑ Złote płyty CD przyznane w 2017 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-19] .
- ↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2002 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-01-19] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Małgorzata Walewska , Agata Ubysz , Moja twarz brzmi znajomo, Wydawnictwo „Znak”, 2022, ISBN 978-83-240-8723-5 .