Maciej Żylicz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maciej Żylicz

Maciej Żylicz (w 3 rzędzie, pierwszy od prawej strony)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	21 września 1953 Gdańsk
Profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: biochemia, biologia molekularna
Alma Mater	Uniwersytet Gdański
Doktorat	1980 – biochemia Akademia Medyczna w Gdańsku
Habilitacja	1986 – biologia molekularna Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
Profesura	17 kwietnia 1992
Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN	członek rzeczywisty
Status PAU	członek krajowy korespondent
Doktor honoris causa Uniwersytet Wrocławski – 2007 Uniwersytet Gdański – 2011 Uniwersytet Jagielloński – 2013
Praca naukowa i dydaktyczna
Uczelnia	Uniwersytet Gdański
Instytut	Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej
Okres zatrudn.	1999-2018
Prorektor ds. nauki
Uczelnia	Uniwersytet Gdański
Okres spraw.	1990–1993
Prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
Okres spraw.	od 2005
Odznaczenia

Maciej Żylicz (ur. 21 września 1953 w Gdańsku^[1]) – polski biochemik i biolog molekularny, prezes zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności.

Szkołę podstawową ukończył we Wrocławiu, zaś średnią o profilu sportowym w Zielonej Górze. Uprawiał koszykówkę i skok w wzwyż^[2]. W latach 1972–1977 studiował fizykę i biologię (w trybie indywidualnym) na Uniwersytecie Gdańskim. W 1977 r. uzyskał tytuł zawodowy magistra fizyki i został przyjęty na studium doktoranckie Akademii Medycznej w Gdańsku.

W latach 1973–1979 działał w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela i Ruchu Młodej Polski. W 1976 był sygnatariuszem Listu 66 do Sejmu PRL – protestu wobec zmian w Konstytucji PRL. W 1977 zbierał podpisy i pieniądze na rzecz robotników z Radomia i Ursusa. Po wprowadzeniu stanu wojennego przewodniczył strajkowi na UG. W latach 1980–1989 był zastępcą, a później przewodniczącym komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” na UG^[1].

W 1980 uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych z zakresu biochemii^[1] na Akademii Medycznej w Gdańsku. W latach 1982–1984 przebywał na stażu naukowym w University of Utah oraz Stanford University. W 1984 r. powrócił do Gdańska i założył własny zespół badawczy. Habilitował się w 1986 r. z zakresu biologii molekularnej w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN^[3]. Tytuł profesora nauk przyrodniczych został mu nadany w 1992 r.^[3].

Od 1980 do końca lat 90. był związany zawodowo z macierzystym UG, m.in. jako prorektor ds. nauki (w latach 1990–1993)^[1]. Współtworzył Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG-AMG. W latach 1993–1994 pracował jako visiting professor w Instytucie Onkologii, Medical Center, University of Utah. W 1999 -2018 był kierownikiem Zakładu Biologii Molekularnej w warszawskim Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej^[3]. Specjalizuje się w biologii molekularnej, prowadząc badania nad białkami szoku cieplnego w replikacji, transkrypcji i naprawie DNA, proteolizie oraz w komórkach nowotworowych^[1].

Wypromował 15 doktorów^[4] (m.in. późniejszych samodzielnych pracowników naukowych: Jerzego Osipiuka, Krzysztofa Liberka, Dorotę Skowyrę, Bogdana Baneckiego, Dianę Wojtkowiak, Joannę Puzewicz, Piotra Barskiego, Joannę Jakóbkiewicz-Banecką)^[4]. Po przeniesieniu do Warszawy stopień doktora otrzymali: Frank King, Marta Bućko-Justyna, Grzegorz Kudła, Aleksandra Helwak, Leszek Lipiński, Zuzanna Szymańska, Marcin Herok^[4]. Publikował artykuły w takich czasopismach jak "Cell", "EMBO J.", "Proceedings Academy of Science USA",„Cancer Journal of Biological Chemistry”^[5][6][7][8].

Piastował wiele funkcji związanych z zarządzaniem nauką w Polsce i UE^[1]. Był członkiem zespołu (1997-2000), później członkiem (2000-2004) Komitetu Badań Naukowych (KBN), przewodniczącym Komisji Nauk Podstawowych KBN (2000-2001), delegatem Polski na European Molecular Biology Conference (2000-2004), w European Science Foundation (2008-2010), członkiem panelu selekcyjnego w programie Young Investigator Programme (2001-2003), przewodniczącym Panelu ERC Advanced Grant LS1 (2008-2010), członkiem panelu wybierającego nowych członków European Research Council (ERC) (2010-2014), członkiem panelu wybierającego przewodniczącego ERC (2018-2019), przewodniczącym zespołu selekcyjnego członków Rady NCN (2010-2015), ekspertem w programie budowania centrów doskonałości naukowej Dioscuri MPS-NCN (2019-2024), doradcą społecznym ds. nauki Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego (2010-2015)^[9]. Ponadto był członkiem jury międzynarodowej nagrody naukowej L’Oréal-UNESCO (2014-2016) oraz The FEBS |EMBO Women in Science Award (2007-2016), członkiem Senatu Towarzystwa Maxa Plancka (MPS) (2011- 2023) oraz członkiem jury przyznającego Europejską Nagrodę Naukową finansowaną przez Fundację Körberga (2020 - obecnie). W 2005 r. został powołany na stanowisko prezesa zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, największej polskiej pozarządowej organizacji finansującej badania naukowe^[8].

Jest członkiem pięciu krajowych i zagranicznych akademii^[1]: jest członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Nauk (od 2007 r. członkiem rzeczywistym)^[4], członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności (2001)^[4], członkiem Academia Europaea (2011)^[10], Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina - Niemieckiej Akademii Nauk Przyrodniczych Leopoldina (2011)^[11], European Organisation for Research and Treatment of Cancer - Europejskiej Akademii Badań nad Rakiem (2010)^[12] oraz trzech stowarzyszeń naukowych, w których członkostwo zależy od wyborów: European Molecular Biology Organization (EMBO) - Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej (1999)^[13]; w latach 2003–2007 był członkiem jej rady, American Society of Biochemistry and Molecular Biology - Amerykańskiego Towarzystwa Biochemii i Biologii Molekularnej (1995)^[12] oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (2021)^[1].

Jest synem inżyniera Andrzeja Żylicza^[1], wnukiem Bohdana Hulewicza^[2], bratankiem Marka i Jana Żyliczów^[14]. Jego syn Jan Jakub Żylicz jest embriologiem, liderem grupy badawczej na Uniwersytecie w Kopenhadze^[15].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[16]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2015)^[17]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2008)^[18]
• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (2007), Uniwersytetu Gdańskiego (2011) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (2013)^[19]
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia naukowe (2002)^[20]
• Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za całokształt dorobku (2019)
• Człowiek Roku 2001 „Dziennika Bałtyckiego” (2001)^[2]
• Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1999)^[20]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1998)^[20]
• Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza (1999)
• Medal Leona Marchlewskiego (2001)^[21]
• Nagrody im. Jakuba Parnasa za najlepsze prace z zakresu biochemii wykonane w polskich laboratoriach (1996, 2007, 2010)^[22]

• Prof. dr hab. Maciej Żylicz [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej .