Maskat i Oman – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sułtanat Maskatu i Omanu

‏سلطنة مسقط وعمان‎

1820–1970
Herb Flaga
Ustrój polityczny	monarchia absolutna
Stolica	Maskat
Data powstania	1820
Data likwidacji	1970
Powierzchnia	212 000 km²
Populacja (1965) • liczba ludności	550 000
• gęstość	3 os./km²
Język urzędowy	arabski, perski, osmańskoturecki, angielski
Religia dominująca	ibadytyzm (islam)
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Sułtanat Maskatu i Omanu (arab. ‏سلطنة مسقط وعمان‎, Salṭanat Masqaṭ wa-'Umān) – państwo talassokracyjne, które znajdowało się na terytorium dzisiejszego Omanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Gwadaru w Pakistanie. Nie mylić z Omanem Traktatowym, szejkanatem, który znajdował się pod protektoratem Wielkiej Brytanii od 1820 roku.

Zawsze istniały różnice pomiędzy bogatszym i zlaicyzowanym Sułtanatem Maskatu a plemionami z terenów wewnętrznych. Choć te tereny znajdowały się pod umowną kontrolą sułtanów, faktyczną władzę sprawowali plemienni przywódcy i konserwatywni imamowie, wyznawcy islamskiego ibadytyzmu.

Sułtanat Maskatu posiadał potężne siły morskie, które pozwoliły stworzyć morskie imperium, z czasem obejmującego swoim zasięgiem terytoria współczesnego Omanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, południowego Beludżystanu, Zanzibaru i sąsiadujących wybrzeży Kenii, Tanzanii i Mozambiku. Sułtanat Maskatu zajmował się także dochodowym handlem niewolnikami w Afryce Wschodniej^{[potrzebny przypis]}.

W latach 20. XIX wieku sułtanat stracił dużą część swoich terytoriów w Zatoce Perskiej, która stała się Omanem Traktatowym, państwem pod protektoratem Wielkiej Brytanii. Piąty sułtan z dynastii Al Said, Sa’id ibn Sultan wzmocnił tereny wewnętrzne i interesy gospodarcze, co wpłynęło na wzrost rozwoju Omanu. Jednakże flota nie była w stanie konkurować z bardziej zaawansowanymi technicznie europejskimi jednostkami pływającymi i sułtanat stracił dużą część wpływów z handlu z krajami południowej Azji. Presja ze strony Anglików skutkowała zrezygnowaniem z handlu niewolnikami, co w przyszłości doprowadziło do utraty politycznego i gospodarczego wpływu sułtanatu.

Sa’id ibn Sultan zmarł 4 czerwca 1856 roku, tym samym nie wyznaczając dziedzica tronu. Członkowie dynastii nie byli jednomyślni co do wyznaczenia nowego władcy. Poprzez brytyjski arbitraż zostało wybranych dwóch władców z klanu Al Said; trzeci syn sułtana, Thuwaini bin Said został władcą części kontynentalnej. Jego szósty syn, Madżid ibn Said, stał się niezależnym władcą Sułtanatu Zanzibaru 19 października 1856.^[1] Sułtani Zanzibaru byli od tej pory zobowiązani płacić roczną daninę Maskatowi^[2].

Sułtanat Maskatu był regularnie atakowany przez wyznawców ibadytyzmu, których oburzał wpływ zlaicyzowanej ludności z terenów przybrzeżnych. Sułtanat był jednak w stanie bronić się z pomocą Anglików. Ten historyczny podział trwał przez większą część XX wieku, co doprowadziło do przyznania ograniczonej autonomii Imamatowi Omanu przez sułtana Tajmura ibn Fajsala na mocy Traktatu z As-Sib z 1920 roku.

Ostatnia zamorska posiadłość, port Gwadar, został sprzedany Pakistanowi w 1958 roku. Jednak sułtanat zyskał pewne terytoria w 1967 roku, gdy Brytania zwróciła wyspy Kuria Muria (które były prezentem od sułtana dla królowej Wiktorii w 1854 roku).

Odkrycie ropy naftowej w Zatoce Perskiej zaostrzyło spór między sułtanem w Maskacie a imamami z Omanu. Poszukiwania ropy naftowej rozpoczęło przedsiębiorstwo Anglo-Persian Oil Company w latach 20. XX wieku^[3]. Przebieg II wojny światowej poważnie naruszył jego działalność.

Ostatni Imam Omanu, Ghalib Ibn Ali zainicjował powstanie w 1954 roku, kiedy to Sułtan udzielił licencji Iraq Petroleum Company, pomimo faktu, że największe pola naftowe znajdowały się na terenie imamatu. Działania wojenne zostały przerwane w 1955 roku. Jednak dłuższy konflikt przeobraził się w rebelię Jebel Akhdar, w której sułtan Sa’id ibn Tajmur w dużej części był uzależniony od pomocy Brytyjczyków. Iraq Petroleum był własnością europejskich gigantów naftowych, takich jak BP, który nawoływał brytyjski rząd do zwiększenia poparcia sułtanowi.

Bunt wybuchł ponownie w 1957 roku, kiedy Arabia Saudyjska zaczęła wspierać powstańców, jednakże sułtanowi udało się objąć dominację na większej części terytorium kontynentalnego. W tym samym roku wojska brytyjskie zbombardowały Nizwę, stolicę imamatu, i obaliły teokrację ibadytystów. Ghalib Bin Ali udał się na wygnanie do Arabii Saudyjskiej, a ostatnie siły powstańcze zostały pokonane 2 lata później, w 1959 roku. Traktat z As-Sib i autonomiczny imamat Omanu zostały rozwiązane^[2].

Częstotliwość powstań (takich jak wojna w Zufarze), wspieranych przez komunistyczny rząd Południowego Jemenu^[2], skłoniła Brytyjczyków do obalenia sułtana. Brytyjczycy wybrali syna sułtana, Kabusa ibn Sa’ida, który został uwięziony w pałacu przez swojego ojca. Gdy go uwolniono, zorganizował z pomocą brytyjskich sił zbrojnych udany przewrót pałacowy i został ogłoszony sułtanem Maskatu i Omanu w 1970 roku. Przyłączone tereny wraz z Maskatem zostały przekształcone w Sułtanat Omanu w sierpniu 1970 roku^[4].

W 1976 roku, ponownie z pomocą Wielkiej Brytanii, sułtan umocnił swoją pozycję na terenie całego kraju i stłumił powstanie w Zufarze.

Sułtanat Suharu istniał od 1920 do 1932 roku. W 1920 roku szejk Ali Banu Bu Ali, krewny sułtana Tajmura ibn Fajsala, rozpoczął rebelię w Suharze i ogłosił siebie sułtanem, jednak został obalony przez Brytyjczyków w 1932 roku.

• Sułtani Omanu
• Maskat
• Gwadar

• Roszczenia Omanu do Maskarenów. oldmaps.mu. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-12-18)].
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych Omanu