Mechanizm zębatkowo-zapadkowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł od 2022-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mechanizm zębatkowo-zapadkowy – urządzenie ograniczające ruch w jednym kierunku. Ma ono wiele zastosowań, jak na przykład w kołowrotach, wszelkich nawijarkach, wyciągarkach czy podnośnikach.

Mechanizm ten zbudowany jest z koła zębatego lub zębatki z niesymetrycznymi zębami. Wiele maszyn posiada dodatkowo blokadę – zapadkę, uniemożliwiającą ruch w wybranym kierunku. Obrót koła zębatego w jednym kierunku powoduje uniesienie zapadki a następnie spadek na kolejny ząb. Kształt zęba uniemożliwia ruch w kierunku przeciwnym (patrz prawy rysunek).

Alternatywnie koło zębate może być umieszczone w specjalnie uformowanym odlewie, tak by mogło nim obracać (patrz lewy rysunek). Jeżeli koło zębate obracane jest w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek nastąpi zwarcie zębów i odlewu. Jeżeli obie części mechanizmu zrobione są z twardej gumy, to obrót w kierunku ruchu wskazówek zegara będzie wymagał przyłożenia dużo mniejszej siły (zęby mogą się uginać) niż w kierunku przeciwnym.

• Animacja pokazująca mechanizm zębatkowo-zapadkowy