Czaik wiosenny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czaik wiosenny

Metellina mengei
(Blackwall, 1869)
Samica (na górze) i samiec (na dole)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Rodzina	kwadratnikowate
Podrodzina	czaikowate
Rodzaj	Metellina
Gatunek	Metellina mengei
Synonimy
Epeira mengii Blackwall, 1869 Metellina segmentata mengei (Blackwall, 1869) Metellina reticulata mengei (Blackwall, 1869) Meta segmentata mengei (Blackwall, 1869) Meta mengei (Blackwall, 1869)
Multimedia w Wikimedia Commons

Czaik wiosenny^[1] (Metellina mengei) – gatunek pająka z rodziny kwadratnikowatych.

Gatunek ten został po raz pierwszy opisany w 1869 roku przez Johna Blackwalla jako Epeira mengii^[2][3]. Cornelius Chyzer i Władysław Kulczyński sklasyfikowali go w 1891 roku jako podgatunek czaika jesiennego, wówczas umieszczanego w rodzaju Meta^[4]. Do rangi osobnego gatunku w tymże rodzaju wyniósł go z powrotem Pater Chrysanthus w 1953 roku^[5]. W rodzaju Metellina umieszczony został w 1980 roku przez Herberta Waltera Leviego^[6].

Samce osiągają od 3,5 do 5,5 mm długości ciała^[7], zaś długość karapaksu u 43 zmierzonych okazów wynosiła od 1,65 do 2,59 mm, a szerokość od 1,25 do 1,95 mm^[8]. Samice osiągają od 3,5 do 7 mm długości ciała^[7], zaś długość karapaksu u 51 zmierzonych wynosiła od 1,55 do 2,56 mm, a szerokość od 1,22 do 1,93 mm^[8]. Ubarwienie karapaksu jest żółtawe^[7], żółtawobrązowe^[8] lub jasnoszare z czarnym lub prawie czarnym Y-kształtnym znakiem środkowym i czarnymi lub czarniawymi brzegami^[8][7]. Szczękoczułki są żółtawe^[7] lub żółtawobrązowe z ciemnorudobrązowymi pazurami jadowymi^[8]. Ciemnobrązowe^[8] do czarnobrązowego^[7] sternum jest zaopatrzone w czarne szczecinki i między biodrami czwartej pary odnóży spiczasto zakończone^[8]. Odnóża są żółtawe ze słabo zaznaczonymi obrączkami i kropkami^[8][7]. Na bokach i wierzchu nadstopiów pierwszej ich pary występuje kilka trichobotrii, a na ich spodzie są one liczne i długie^[8]. Opistosoma ma jasny, zwykle żółtawozielony wierzch z wzorem barwy rudej, brązowej lub czarnej, obejmującym poprzeczne linie^[8][7]. Spód opistosomy jest ciemnobrązowy z jaśniejszą pośrodku i biało obrzeżoną przepaską środkową, dwoma parami białawych kropek i jasnobrązowo-białym siateczkowaniem po bokach^[8].

Samiec ma jasnożółtawobrązowe nogogłaszczki z ciemniejszymi cymbium i paracymbium. Odnoga tego ostatniego ma smukły płat. Ponadto aparat kopulacyjny cechuje się półprzezroczystym, równomiernie zwężonym ku szczytowi konduktorem, stosunkowo długim embolusem sięgającym nieco za konduktor i cienkimi przewodami nasiennymi wewnątrz trójpłatowej apofizy embolicznej^[8][7]. Płytka płciowa samicy cechuje się szeroką, rozszerzoną ku przodowi przegrodą środkową, płytkim przedsionkiem^[8] i podługowatymi częściami bocznymi^[7]. W wulwie znajdują się dwie pary zbiorników nasiennych^[8].

Pająk znany z prawie całej Europy^[7], w tym z Polski^[9]. Dalej na wschód sięga przez Kaukaz i azjatycką Rosję po Iran i Ałtaj^[7][3]. Zasiedla skraje lasów, wilgotne lasy liściaste, młodniki jodłowe, sady, ogrody i łąki^[7][8]. Przebywa na drzewach, krzewach i konstrukcjach ludzkich, gdzie buduje koliste sieci łowne o otwartych pępkach, umieszczone na wysokości od okolic gruntu do 2 m^[10][8]. Wraz z czaikiem jesiennym określany jest jako prawdopodobnie najpospolitszy i najliczniej występujący pająk przędący koliste sieci łowne w północnej części Europy^[10].

Spotkać go można przez cały rok^[7]. Cykl życiowy na większości zasięgu jest dwuletni^[8]. Osobniki dorosłe aktywne są głównie wiosną i wczesnym latem, kiedy to przypada ich sezon rozrodczy^[10][8]. Zimują dwukrotnie: jako formy juwenilne i dorosłe^[8].

W sezonie rozrodczym samce, pojedynczo lub w grupach, czekają na krawędzi sieci samicy na pojawienie się odpowiednio dużej zdobyczy^[10][8]. Gdy samica wgryzie się szczękoczułkami w ofiarę, samiec zbliża się do niej najpierw macając, a potem bębniąc w sieć. Gdy samica ucieka, samiec owija zdobycz nicią, a następnie przędzie specjalną, połączoną z nią nić godową. Zachowanie to może się kilkukrotnie powtarzać, aż samica powtórnie zbliży się do zdobyczy i samca. Wówczas następuje trwająca 1–2 minuty kopulacja^[8]. Kokon jajowy jest mniej więcej kulisty, umieszczony w pobliżu sieci, np. na roślinie lub korze. Zaniepokojone czaiki siedzące na roślinach wyciągają dwie początkowe pary odnóży w przód, a dwie końcowe w tył, co, zwłaszcza w przypadku smukłych samców stanowi kamuflaż ochronny^[10].