Michaił Jangiel – Wikipedia, wolna encyklopedia

Michaił Kuźmicz Jangiel

Михаил Кузьмич Янгель

Data i miejsce urodzenia	25 października 1911 Zyrianowa
Data i miejsce śmierci	25 października 1971 Moskwa
Zawód, zajęcie	inżynier
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Michaił Kuźmicz Jangiel (ros. Михаил Кузьмич Янгель, ur. 12 października^?/25 października 1911 w Zyrianowej koło Irkucka, zm. 25 października 1971 w Moskwie) – radziecki inżynier; jeden z twórców radzieckiej techniki rakietowej i astronautycznej. W latach 1954–1971 szef biura konstrukcyjnego OKB-586, nazywanego również OKB Jangiel.

Od 1926 mieszkał w Moskwie wraz ze starszym bratem, Konstantinem. Początkowo pracował w fabryce tekstylnej, ale w 1931 udało mu się dostać na Moskiewski Instytut Lotniczy. Ukończył go w 1937 i rozpoczął pracę w biurze projektowym Polikarpowa.

W 1938 wyjechał do Stanów Zjednoczonych na staż do fabryki, w ramach licencyjnej produkcji samolotów amerykańskich w ZSRR. Po powrocie został asystentem Polikarpowa, a w 1940 zastępcą dyrektora głównej fabryki zakładów Polikarpowa w Nowosybirsku.

W 1944 zajął stanowisko w biurze konstrukcyjnym Artioma Mikojana, a od 1945 był głównym inżynierem biura Władimira Mjasiszczewa. Na krótko został pracownikiem biurowym Ministerstwa Przemysłu Lotniczego, po czym wysłano go na Akademię Przemysłu Lotniczego w celu uzyskania wyższego tytułu naukowego. Po jej ukończeniu, 12 kwietnia 1950, został wyznaczony na szefa sekcji systemów kierowania w instytucie rozwoju pocisków balistycznych NII-88, kierowanym przez Siergieja Korolowa.

NII-88, w obliczu fiaska projektu rakiety R-3, przeprowadzało w tym czasie gruntowny przegląd projektów i technicznych możliwości realizacji pocisków balistycznych. Dzięki dużemu zaangażowaniu, Jangiel w 40 dni przedstawił 6 tomów projektów rakiety R-5 i 8 tomów projektów rakiet R-11 i R-12. Jangiel stał się zwolennikiem używania toksycznych, ale przechowalnych paliw, z czym nie zgadzali się Korolow i jego zastępca, Wasilij Miszyn.

W maju 1952, Jangiel został mianowany dyrektorem NII-88, co uczyniło go przełożonym Korolowa, który wówczas nadal był oficjalnie skazany za wrogość wobec państwa radzieckiego. Jangiel był zaś oddanym komunistą i miał dobre relacje z dowodzącym siłami rakietowymi ZSRR, późniejszym marszałkiem, Ustinowem. Na 20 dni przed swoją śmiercią, Stalin zgodził się na równoległe prace nad rakietami R-5, R-11, R-12, międzykontynentalnym R-7 i manewrującym EKR.

W końcu roku 1953 Chruszczow postanowił zdecentralizować przemysł rakietowy, gdyż pojedyncza bomba jądrowa zrzucona na Moskwę, mogłaby sparaliżować cały proces rozwojowo-produkcyjny rakiet. Ustinow został poproszony o przygotowanie planów dwóch nowych, zupełnie niezależnych biur konstruujących rakiety. Łączny koszt ich powstania miał wynieść 10 mld rubli. Korolow bezskutecznie zabiegał, aby nowe biura były podległe jego zakładom. 9 lipca 1954 Jangiel został wyznaczony na szefa nowego biura, OKB-586, budowanego na południu kraju. Natychmiast przystąpił do prac nad rakietą R-12.

Gdy w 1957 rozpoczęto próby pocisku R-12, stał się on pierwszym użytecznym pociskiem balistycznym w radzieckich siłach zbrojnych. Odegrał on kluczową rolę w zimnej wojnie i kryzysie kubańskim, w 1962, kiedy to ZSRR chciał umieścić rakiety R-12 na Kubie.

 Osobny artykuł: Kryzys kubański.

Powodzenie pocisku R-12 i bardzo dobra współpraca Jangiela z wojskiem, zaowocowała wprowadzeniem do produkcji dalszych rakiet jego konstrukcji: R-14, R-16 i R-36.

Gdy rozpoczęła się era kosmiczna, zdominowana w Związku Radzieckim przez jego rywala, Korolowa, Jangielowi udało się „zdobyć niszę” w tej dziedzinie. Jangiel skonstruował rakietę Kosmos 63S1 i zajął się towarzyszącymi jej małymi satelitami serii Dniepropietrowsk Sputnik. Rakieta kosmiczna Kosmos-3, zaprojektowana przez Reszetniewa, oparta została o pocisk R-14 Jangiela.

W 1960 roku Jangiel miał szczęście przeżyć jeden z najtragiczniejszych wypadków w dziejach techniki rakietowej. Rakieta R-16 eksplodowała podczas prac przy niej na stanowisku startowym na kosmodromie Bajkonur. Zginęły wtedy, według oficjalnych informacji, 92 osoby^{[potrzebny przypis]} - niemal cały zespół pracujący nad rakietą, wraz z marszałkiem Niedielinem. Jangiel ocalał, gdyż tuż przed eksplozją poszedł na papierosa.

 Osobny artykuł: Katastrofa w Bajkonurze.

Mimo starań, Jangielowi nie udało się odegrać większej roli w radzieckim programie kosmicznym. Od 1961 pracował nad dużymi rakietami R-46 i R-56. Jako spełniające rządowe wymagania zostały jednak wybrane konstrukcje Czełomieja (Proton UR-500) i Korolowa (N1). W 1965 Jangiel stwierdził, że walka między Czełomiejem a Korolowem o prym w projektach załogowych lotów kosmicznych szkodzi wysiłkowi ZSRR. Projekty o takim rozmachu nie mogły być skutecznie kontrolowane przez pojedyncze biuro konstrukcyjne. Jangiel zaproponował współpracę: on zająłby się projektami i budową rakiet nośnych, Korolow - statków załogowych, Czełomiej – statków bezzałogowych. Projekty Kolorowa i Czełomieja pochłonęły za dużo środków, aby je przerywać. Poza tym, tylko ich rakiety miały wystarczające osiągi, aby wynieść za jednym lotem załogowy statek i lądownik księżycowy. Jangiel poddał się i wycofał z rozwoju rakiety R-56. Podjął się za to prac nad członem rakietowym potrzebnym do lądownika księżycowego ŁK. Jangiel zmarł jednak wkrótce po trzech próbach lądownika ŁK, które przebiegły pomyślnie.

Jangiel był uważany za bardzo dobrego organizatora. Tworzył w pracy przyjazną, otwartą atmosferę pozwalającą na swobodne i krytyczne rozważanie nowych pomysłów i idei. Jego nacisk na współpracę i potrzeby wojska, zaowocowały aforyzmem: Korolow pracuje dla TASS [agencji prasowej], Czełomiej pracuje nad złomem, Jangiel pracuje dla wszystkich z nas.

Nikita Chruszczow pisał o nim:

W 1960 otrzymał za osiągnięcia Nagrodę Leninowską, a w 1967 Nagrodę Państwową ZSRR. Otrzymał również wiele odznaczeń, w tym czterokrotnie Order Lenina i Order Rewolucji Październikowej. Był dwukrotnym Bohaterem Pracy Socjalistycznej.

Jego nazwiskiem nazwano ulicę i przystanek metra w Kijowie, Czertanowie pod Moskwą, oraz krater na Księżycu.

• Encyclopedia Astronautica (ang.)