Ekstraliga polska w rugby union – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ekstraliga

2023/2024
Państwo	Polska
Dyscyplina	rugby union
Organizator rozgrywek	Polski Związek Rugby
Data założenia	1957
Poprzednia nazwa	I Liga, Seria A
Prezes	Jarosław Prasał
Partner TV	TVP Sport
Rozgrywki
Liczba drużyn	9
Zwycięzca	mistrz Polski
Niższy poziom ligowy	I liga
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	AZS Warszawa (1957)
Obecny zwycięzca	Orkan Sochaczew (2024)
Najwięcej zwycięstw	AZS-AWF Warszawa (16)
Strona internetowa

Ekstraliga polska w rugby union (dawniej I Liga, Seria A) – najwyższy poziom męskich rozgrywek ligowych rugby union drużyn piętnastoosobowych w Polsce. Zmagania toczą się cyklicznie (co sezon, od jesieni do wiosny) systemem kołowym jako mistrzostwa kraju i przeznaczone są dla najlepszych polskich klubów rugby. Organizowane są przez Polski Związek Rugby. Zwycięzca finału Ekstraligi zostaje jednocześnie mistrzem Polski, zaś najsłabsza drużyna walczy o utrzymanie ze zwycięzcą I ligi (dawniej II ligi).

Pierwsze próby organizacji rozgrywek ligowych w rugby w Polsce pojawiły się w okresie międzywojennym, w 1925. Na przeszkodzie stanęły jednak niepowodzenie w organizacji Polskiego Związku Rugby oraz przewrót majowy, w wyniku którego część drużyn, tworzonych głównie przy jednostkach wojskowych, przestała działać. Do projektu powrócono w 1927, jednak start rozgrywek kilkakrotnie przekładano. Dopiero w maju 1929 zdołano przeprowadzić zawody o tytuł mistrza Polski w formie turnieju rozegranego pomiędzy trzema drużynami z Warszawy, których zwycięzcą została drużyna Oficerskiej Szkoły Sanitarnej. Kolejne próby zorganizowania rozgrywek o mistrzostwo Polski jednak się nie powiodły z uwagi na brak drużyn (ostatnia została rozwiązana w 1931)^[1].

Po oficjalnej reaktywacji rugby w Polsce w 1955 powrócono do idei rozgrywania mistrzostw Polski. W 1956 rozegrano ogólnokrajowy Puchar Sportowca, w którego finale zwyciężyła drużyna AZS AWF Warszawa, który jednocześnie stanowił eliminacje do I ligi. Oficjalne rozgrywki ligowe zostały zainaugurowane w 1957. Powstała I liga licząca 8 zespołów oraz liga okręgowa licząca 13 drużyn grających w trzech grupach. Rozgrywki odbywały się od wiosny do jesieni. Pierwszym mistrzem została drużyna AZS AWF Warszawa. Organizatorem rozgrywek była początkowo Sekcja Rugby Głównego Komitetu Kultury Fizycznej, a od września 1957 powstały wówczas Polski Związek Rugby. W 1958 pozostało już tylko 10 drużyn i wszystkie wystąpiły w I lidze^[2][3]. W 1959 zapoczątkowano rozgrywki o mistrzostwo Polski także w młodszych grupach wiekowych. W pierwszej połowie lat 60. nastąpił kryzys ligi wywołany uznaniem rugby przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki za sport nierozwojowy^[2]. Malała liczba drużyn uczestniczących w rozgrywkach ligowych, w 1963 w I lidze grały tylko 4 zespoły^[2][3] (a w 1962 rozgrywki odbywały się w składach trzynastosobowych^[4]), a w 1964 5 zespołów, które toczyły rozgrywki systemem turniejowym^[3]. Od 1965 sytuacja stopniowo się poprawiała, a liczba drużyn rosła^[2][3]. W okresie tym dominowała w lidze Skra Warszawa, która zdobyła sześć tytułów mistrzowskich z rzędu, a w 1970 w lidze grało już 9 drużyn^[3].

W 1971 dokonano reformy rozgrywek. Stawkę drużyn podzielono na dwie grupy: silniejszą, liczącą 6 drużyn i słabszą, liczącą 4 drużyny, w której mogły uczestniczyć m.in. drużyny nowo powstające, wprowadzono także zasady spadku i awansu pomiędzy tymi grupami. Zmieniono też okres organizowania rozgrywek i od 1971 toczyły się one od jesieni do wiosny^[2][5]. Wiosną 1971 odbył się przejściowy, półroczny sezon w formie rozgrywek o Puchar Polski, którego zdobywca został jednocześnie mistrzem Polski. Klasyfikacja w tym sezonie zadecydowała o poziomie drużyn na grupy. W 1972 przemianowano grupy na I i II ligę, a od 1975 zwiększono liczbę drużyn w I lidze do ośmiu^[5]. W 1983 powrócono do rozgrywek w okresie wiosna – jesień^[2][5] (sezon 1981/1982 trwał półtora roku), w 1986 powiększono liczbę drużyn w I lidze do dziesięciu. W 1987, aby obniżyć koszty udziału w lidze, przeprowadzono rozgrywki w formacie grupowym, jednak po roku powrócono do rozgrywek ligowych^[5]. W 1989 zdecydowano o zmniejszeniu liczby drużyn w I lidze do ośmiu – w tym sezonie ponownie zorganizowano rozgrywki w formacie grupowej, a do pierwszej fazy dopuszczono wszystkie drużyny, łącznie z tymi, które uprzednio uczestniczyły w II lidze. Kolejność końcowa zadecydowała o ponownym podziale na ligi w kolejnym sezonie. W 1992 I ligę rozegrano w podziale na dwie grupy (mistrzowską i spadkową), a o przydziale do poszczególnych grup zadecydowały dwumecze na początku sezonu^[6]. Od 1993 do 1997 dzielono rozgrywki na dwie rundy: w pierwszej grało sześć drużyn (jako seria A), z których cztery najlepsze w drugiej części sezonu walczyły o mistrzostwo, a dwie najsłabsze wraz z dwoma najlepszymi drużynami serii B walczyły o dwa miejsca w serii A w kolejnym sezonie. W 1998 powrócono do systemu jesień – wiosna i w związku z tym mistrzostwo za rok 1998 przyznano po krótkim, wiosennym sezonie z udziałem sześciu drużyn. W kolejnym sezonie brało udział już osiem ekip, a w 2000 powiększono liczbę drużyn do dziesięciu^[6][4]. W części sezonów rozgrywki dzielono na dwie rundy – w drugiej dzielono drużyny na grupę walczącą o mistrzostwo i grupę broniącą się przed spadkiem. Zmieniała się także liczba drużyn w II lidze^[4].

Od sezonu 2002/2003 o medalach mistrzostw Polski decyduje nie tabela ligowa (lub grupy mistrzowskiej), ale mecz finałowy i mecz o trzecie miejsce stanowiące zwieńczenie fazy play-off, w której uczestniczą najlepsze drużyny rundy zasadniczej. W 2005 zrezygnowano z półfinałów, a od 2007 ponownie je przywrócono. W 2009 zmniejszono liczbę drużyn I ligi do ośmiu. W 2008 zainaugurowano trzeci poziom rozgrywek, tzw. ligi regionalne^[7][4]. Wkrótce potem przekształcone one zostały w II ligę^[8]. Ponownie zmieniono okres rozgrywek na wiosnę – jesień od 2016 (w związku z czym sezon 2016/2017 trwał półtora roku)^[9] oraz z powrotem na jesień – wiosnę od 2019 (w związku z czym sezon 2019 trwał pół roku)^[10]. Od 2018 także ponownie powiększono Ekstraligę do 10 drużyn^[11]. Sezon 2019/2020 został nieukończony i nie przyznano w nim tytułu mistrzowskiego z powodu pandemii COVID-19^[12].

W sezonie 2023/2024 rozgrywki Ekstraligi odbywają się w dwóch fazach: zasadniczej i finałowej. W rozgrywkach uczestniczy 9 drużyn. W fazie zasadniczej drużyny rozgrywają mecze systemem każdy z każdym, mecz i rewanż, w fazie finałowej odbywają się finał i mecz o trzecie miejsce. Z kolei ostatnia drużyna z tabeli rozgrywa mecz barażowy o prawo gry w Ekstralidze w kolejnym sezonie ze zwycięzcą I ligi. Kolejność w tabeli sezonu zasadniczego ustalana jest na podstawie liczby zdobytych punktów: za zwycięstwo drużyna otrzymuje 4 punkty, za remis 2 punkty, a za porażkę 0 punktów. Ponadto może otrzymać w każdym meczu 1 punkt bonusowy – za zdobycie co najmniej 3 przyłożeń więcej od rywali lub za porażkę nie więcej niż siedmioma punktami. Pierwsza trójka drużyn z Ekstraligi (na podstawie wyników meczów fazy finałowej) zostaje medalistami mistrzostw Polski. Organizatorem rozgrywek jest Polski Związek Rugby^[13].

Drużyny grające w Ekstralidze w sezonie 2023/2024: Arka Gdynia, Budo 2011 Aleksandrów Łódzki (dawniej Budowlani SA Łódź, Rugby Łódź), Budowlani Lublin, Budowlani Łódź, Juvenia Kraków, Lechia Gdańsk, Ogniwo Sopot, Orkan Sochaczew, Pogoń Siedlce (dawniej VIS, MOSiR)^[14].

Inne drużyny grające w Ekstralidze (dawniej I lidze) w latach wcześniejszych: AZS Gdańsk, AZS Lublin, AZS Szczecin, AZS AWF Warszawa (wcześniej AZS, Folc AZS), AZS-AWFiS Gdańsk, AZS-WSWF Poznań, Bałtyk Gdynia, Bobrek Karb Bytom, Budowlani Łódź, Budowlani Olsztyn, Czarni Bytom, Czarni Pruszcz Gdański, Czarni Szczecin, Dębica-Lincer Pruszcz Gdański (wcześniej Lotnik), Górnik Dymitrow, Górnik Katowice, Górnik Kochłowice, Grochów Warszawa, Lotnik Warszawa, Mazovia Mińsk Mazowiecki, Orzeł Warszawa, Pionier Szczecin, Polonia Poznań, Posnania, Rozwój Katowice, Skra Warszawa, Spójnia Gdańsk, Start Łódź, Sparta Jarocin, Śląsk Ruda Śląska, Włókniarz Łódź, WMPD Olsztyn^{[4][15][16][17][18][19][20][21]}.

Medaliści mistrzostw Polski w okresie międzywojennym (turniej o Puchar Ajencji Wschodniej w 1929)^[1]:

Medaliści mistrzostw Polski w sezonach od 1957 do 2001/2002 (w tym okresie nie rozgrywano fazy play-off, z wyjątkiem sezonu 1989)^[4]:

Medaliści mistrzostw Polski od sezonu 2002/2003 (wyniki finałów i meczów o trzecie miejsce):

Lista medalistów mistrzostw Polski w okresie organizowania rozgrywek ligowych (od 1957).

Arka Gdynia

Ogniwo Sopot

Lechia Gdańsk

Polonia Poznań

Budo 2011 Aleksandrów Łódzki (Budowlani SA Łódź, Rugby Łódź)

Budowlani Łódź

Czarni Bytom

Skra Warszawa

AZS-AWF Warszawa

Orkan Sochaczew

Lokalizacja drużyn mistrzowskich