Nadieżda Krupska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nadieżda Krupska

Надежда Константиновна Крупская

Nadieżda Krupska (lata 90. XIX w.)
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1869 Petersburg
Data i miejsce śmierci	27 lutego 1939 Moskwa
Zawód, zajęcie	nauczycielka, polityk
Małżeństwo	Włodzimierz Lenin
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Nadieżda Konstantinowna Krupska (ur. 14 lutego^?/26 lutego 1869 w Petersburgu, zm. 27 lutego 1939 w Moskwie) – rosyjska działaczka komunistyczna, pedagog. Córka oficera polskiego pochodzenia Konstantego Krupskiego^[1], od 1898 roku żona Włodzimierza Lenina.

Była córką Konstantego Krupskiego (1838–1883), porucznika armii rosyjskiej i Elizawiety z domu Tistrow (1843–1915), guwernantki. Rodzina Krupskich herbu Korczak wywodziła ze szlacheckiego polskiego rodu, właścicieli zamku w Krupem na Lubelszczyźnie. Jako „stara szlachta” Krupscy zostali zaliczeni do rodów szlacheckich Imperium Rosyjskiego^[2].

Ojciec Nadieżdy, Konstanty Krupski, był zrusyfikowanym Polakiem, synem Ignacego (1794-?), również oficera w armii carskiej. Jako oficer Krupski stacjonował m.in. w Królestwie Polskim, gdzie jego pułk brał udział w tłumieniu powstania styczniowego. Działał w tajnym komitecie rosyjskich oficerów w Polsce, który udzielał pomocy powstańcom polskim^[3]. W 1869 roku ponownie trafił na ziemie polskie – wraz z żoną i córką – do Grójca, gdzie został carskim naczelnikiem. Po kilku latach został decyzją sądu zwolniony ze stanowiska. Matka Nadieżdy pochodziła ze zubożałej szlachty. Po śmierci rodziców została nauczycielką domową.

Nadieżda Krupska zainteresowała się ideologią marksistowską pod wpływem Mikołaja Izaakowicza Utina, lidera rosyjskiej sekcji Pierwszej Międzynarodówki, który opiekował się nią i jej matką po śmierci jej ojca^[4]. W 1890 roku wstąpiła do kółka marksistowskiego w Wyższej Szkole dla Kobiet. Nadieżda została marksistką wcześniej niż Lenin, z którym poznała się około 1894 roku.

Według Encyklopedia Britannica pierwszym mężem Nadieżdy Krupskiej był Borys German (Herman), rosyjski działacz eserowców-maksymalistów. Najprawdopodobniej jednak łączył ich tylko ślub cywilny lub nawet konkubinat^[5][4][6]. 10 lipca 1898 roku Lenin i Krupska wzięli ślub w cerkwi^[7].

Za działalność opozycyjną została aresztowana w 1896, od 1898 była członkiem Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, w tym samym roku została skazana na 3 lata zesłania – sama wybrała Szuszenskoje, gdzie wówczas przebywał Lenin. Od 1901 już jako żona towarzyszyła mu w wyjazdach zagranicznych, podczas których wspierała go jako sekretarka i rzeczniczka. Po rewolucji październikowej działała w radzieckiej oświacie. Od 1917 członkini Ludowego Komisariatu Oświaty, w latach 1920–1929 przewodnicząca Głównego Komitetu Polityczno-Oświatowego. Zwolenniczka wychowania przez pracę.

W ostatnim okresie życia męża przekazywała jego antystalinowskie teksty Lwu Trockiemu, potem współpracowała z antystalinowską opozycją^{[potrzebny przypis]}. Protestowała przeciwko mumifikacji zwłok Lenina i umieszczeniu ich w Mauzoleum Lenina.

Po śmierci męża stała się stronniczką Grigorija Zinowiewa i Lwa Kamieniewa.

W latach 1924–27 była członkinią Centralnej Komisji Kontrolnej (CKK) RKP(b)/WKP(b), w tym od 2 czerwca 1924 do 18 grudnia 1925 członkinią jej Prezydium, a od 19 grudnia 1927 do śmierci członkinią KC WKP(b) i od 1929 do śmierci zastępczynią ludowego komisarza oświaty RFSRR.

Odznaczona Orderem Lenina (8 marca 1933) i Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy^[8]

Zmarła 27 lutego 1939^[9] w Moskwie na zapalenie otrzewnej wynikające z krwiaka w jelitach. Według niektórych źródeł otruta z polecenia Józefa Stalina^[6].

• Narodnoje obrazowanije i diemokratija (1915, wyd. polskie Praca i wychowanie 1959);
• Wspomnienia o Leninie (1957, wyd. polskie 1958);
• Wybór pism pedagogicznych (1951).

Od 24 listopada 1961 do 2 października 1990 była patronką ulicy w Warszawie na terenie dzielnicy Wola^[10].

W latach 1964–1990 imię Nadieżdy Krupskiej nosiła Szkoła Podstawowa nr 2 w Grójcu^[11].

• 
• 
• 
• 
  Motorowiec Nadieżda Krupska

• Diane Ducret, Kobiety dyktatorów, Wydawnictwo Znak, Kraków, 2012, ISBN 978-83-240-1884-0, tłum. Maria Rostworowska
• Miloš Mikeln, Stalin; Tytuł oryginału słoweńskiego: Staljin, življenjska pot samodrżca; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1990, ISBN 83-11-07757-6