Neurowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mapa „Świat Herodota” z XIX wieku

Neurowie (stgr. Νευροί) – starożytny lud wzmiankowany przez Herodota, który lokalizował ich siedziby na północny zachód od Morza Czarnego[1]. Najdawniejszy lud opisany w źródłach klasycznych, który bywa utożsamiany z Prasłowianami[2].

Według Dziejów Herodota, Neurowie na pokolenie przed wyprawą króla perskiego Dariusza Wielkiego przeciw Scytom osiedlili się w kraju Budynów, zmuszeni do opuszczenia swojej ojczyzny z powodu plagi węży[3]. Grecki historyk przekazał także informację o szamańskich praktykach Neurów związanych z wilkołactwem, pisząc że raz do roku na kilka dni każdy z nich staje się wilkiem, a potem znowu przybiera dawną postać[4].

Neurowie mają scytyjskie zwyczaje. (…) Ci Neurowie wydają się być czarodziejami. Opowiadają bowiem Scytowie i zamieszkali w Scytii Hellenowie, że stale raz do roku każdy z Neurów na kilka dni staje się wilkiem, a potem znowu przybiera dawną postać. Ja wprawdzie w te ich baśnie nie wierzę, niemniej tak oni utrzymują i na to przysięgają.

Herodot, Dzieje IV.105[5]

Lokalizacja i identyfikacja etniczna

[edytuj | edytuj kod]

Polscy językoznawcy Witold Mańczak i Tadeusz Lehr-Spławiński skłonni byli dopatrywać się owych wspomnianych przez Herodota pierwotnych siedzib Neurów na obszarze położonym mniej więcej między Bugiem i Wielkopolską, na co wskazywać miałyby licznie występujące na tym terenie nazwy rzeczne o rdzeniu *nur / *nyr („mokry, wilgotny”)[6]: Nurzec, Ner, Narew[2]. Neurowie byliby w tym przypadku ludnością, która przemieściła się na wschód z kultury łużyckiej[7].

Według kolejnego lingwisty Zbigniewa Gołąba Νευροί = psł *Nervi = „ludzie” – populacja prasłowiańska (być może również Budynowie), która nawiązała łączność z powrotną falą irańskich koczowników Scytów, którzy pojawili się na stepach pontyjskich. Świadczyć o tym może istnienie całego zestawu wyrazów charakterystycznych tylko dla Słowian i Irańczyków (nie występujących w językach bałtyckich, albo będących późną pożyczką z języków słowiańskich), szczególnie w zakresie życia religijnego, obyczajów, moralności (np. para: bogъ : divъ), które prawdopodobnie pochodzą z pierwszych wieków pierwszego tysiąclecia p.n.e. Łączność ta, która pozostawiła trwały ślad w kulturze i słownictwie Słowian, trwała aż do ok. 300 n.e. i przybycia Gotów na Ukrainę[8].

Inne hipotezy dopatrują się w Neurach związku plemiennego słowiańsko-bałtyckiego lub nawet plemion wyłącznie bałtyckich. Jeszcze inni badacze[kto?] skłonni są dopatrywać się w nich ludności ugrofińskiej[9]. Neurowie byli kojarzeni też z obszarem kultury miłogradzkiej (Białoruś/Ukraina)[10], jednakże wykopaliska archeologiczne w grodzisku w Chotyńcu na Podkarpaciu pozwalają lokalizować ich na obszarze dzisiejszej Polski[11][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Neurowie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-01].
  2. a b Słowianie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-01].
  3. Herodot, Dzieje, Seweryn Hammer (tłum.), Warszawa 1954, s. 312.
  4. Leszek Paweł Słupecki, Wojownicy i wilkołaki, Warszawa 2011, s. 47.
  5. Neurowie mają scytyjskie zwyczaje... [online], Cytatybaza.pl [dostęp 2022-01-01].
  6. Witold Mańczak, Początki Słowian, Kraków 1946, s. 41.
  7. Tadeusz Lehr-Spławiński, Rozprawy i szkice z dziejów Słowian, Warszawa 1954, s. 35.
  8. Zbigniew Gołąb, O pochodzeniu Słowian w świetle faktów językowych, Maria Wojtyła-Świerzowska (tłum.), Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004, s. 166, ISBN 83-242-0528-4, ISBN 0-89357-231-4, OCLC 830631541.
  9. Witold Mańczak, Praojczyzna Słowian, Warszawa 1981, s. 18
  10. David Asheri, Alan B. Lloyd, Aldo Corcella, A commentary on Herodotus Books I-IV, Oxford 2007: University Press, s. 589 (ang.).
  11. Grodzisko kultury scytyjskiej w gm. Radymno, kolejne sensacyjne odkrycie archeologów na Podkarpaciu [online], Nowiny24, 7 czerwca 2017 [dostęp 2022-01-01].
  12. Magdalena Mach, Sensacyjne grodzisko Scytów na Podkarpaciu, „Gazeta Wyborcza”, 12 czerwca 2017 [dostęp 2022-01-01].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Lech Leciejewicz (red.), Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa 1988.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]