Nowy Borek (województwo podkarpackie) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Nowy Borek w innych znaczeniach tej nazwy.

Nowy Borek

wieś
Nowy Borek w kwietniu 2009
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	rzeszowski
Gmina	Błażowa
Liczba ludności (2023)	1677[2]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-030[3]
Tablice rejestracyjne	RZE
SIMC	0644401[4]
Położenie na mapie Polski Nowy Borek
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Nowy Borek
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego Nowy Borek
Położenie na mapie gminy Błażowa Nowy Borek
49°55′23″N 22°05′06″E/49,923056 22,085000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy Borek – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim w powiecie rzeszowskim w gminie Błażowa^[5][4]

Nowy Borek jest oddalony od Rzeszowa o 15 km. Mieszka tu 15,2% mieszkańców gminy; kobiety stanowią 50,4% mieszkańców, a 49,6% ludności to mężczyźni^[6].

We wsi działa Szkoła Podstawowa im. Gen. Bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza^[7].

Nowy Borek należy od kilku wieków do parafii w Borku Starym.

W latach 1954–1959 wieś była siedzibą gromady Borek Nowy. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie rzeszowskim.

Jedna z wielu włości Pileckich. W 1450 właścicielem był Jan z Pilczy syn Elżbiety Granowskiej trzeciej żony Władysława Jagiełły^[8]. Była to wieś dobrze zagospodarowana – w 1515 było tu 18 tanów, młyn i karczma z browarem. Były tu role sołtysie, czyli wieś lokowano na prawie niemieckim.

Wieś położona w powiecie przemyskim, była własnością Branickich, jej posesorem był Paweł Moszyński, została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672^[9], spalone zostały m.in. 2 karczmy i młyn^[10].

W 1772 Nowy Borek należał do „hrabstwa tyczyńskiego”, a w 1790 – do dominium tyczyńskiego (obejmowało 19 wsi). W 1821 istniała już filia parafii tyczyńskiej w Borku. Był tam też wówczas folwark plebański. W połowie XIX w. w Nowym Borku stał duży młyn wodny dwukołowy nad rzeką Ryjak, duży folwark w pobliżu młyna, folwark plebański (od strony Borku Starego), 3 karczmy oraz duża liczba kapliczek i krzyży przydrożnych. Zabudowa wsi była przeważnie drewniana. Była to wieś duża – w 1880 miała 1429 mieszkańców. W latach 1855–1885 właścicielem Nowego Borku był Maurycy Szymanowski, od 1886 – Helena baronowa Brunicka, a od 1905 – Konstanty baron Brunicki.

Na terenie wsi Nowy Borek znajdują się 2 zabytkowe obiekty wpisane do rejestru zabytków: kapliczka z połowy XIX w. oraz grób kurhan Borek Nowy, st. 28^[11].

Pierwsza szkoła powszechna w Nowym Borku działała latach 1870–1955 w parterowym murowanym budynku usytuowanym w obejściu obecnej szkoły w pobliżu głównej drogi. Mieściły się w nim 2 sale lekcyjne, pokój nauczycielski spełniający równocześnie funkcje kancelarii, korytarz oraz mieszkanie dla kierownika szkoły. 1 września 1955 oddano do użytku nowy budynek szkolny, a w starym mieściły się mieszkania dla nauczycieli^[12].

W Nowym Borku istnieje klub sekcji piłki nożnej „KS Szarotka Nowy Borek” założony w 2010. W sezonie 2014/2015 klub występował w V lidze klasie B w okręgu łańcuckim^[13].

• Józef Synoś (1893–1940) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej
• Marian Piech (1929–2012) – profesor nauk rolniczych w zakresie agronomii, doświadczalnictwa i hodowli roślin

• Borek (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 309 . (dostęp 2024-10-14)
• Nowy Borek na stronie internetowej Gminy Błażowa (dostęp 2024-10-14)