Operacja ufijska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Operacja ufijska

wojna domowa w Rosji, kontrofensywa Frontu Wschodniego Armii Czerwonej
Odwrót sił Kołczaka (Białych). Czerwiec 1919, zdjęcie wykonane na północ od Ufy.
Czas	25 maja – 20 czerwca 1919
Terytorium	rejon Ufy
Przyczyna	dążenie Czerwonych do odebrania Białym Ufy i zmuszenia Armii Zachodniej do odejścia na Ural
Wynik	zwycięstwo Czerwonych
Strony konfliktu
Rosyjska FSRR  Biali (Samodzielna Armia Zachodnia)
Dowódcy
Gieorgij Zinowjew, Michaił Frunze, Wasilij Czapajew Michaił Chanżyn
Siły
29 800
brak współrzędnych

Operacja ufijska – działania wojenne prowadzone przez czerwoną Armię Turkiestańską przeciwko białej Armii Zachodniej w dniach 25 maja–20 czerwca 1919 r., podczas wojny domowej w Rosji. Był to ostatni etap kontrofensywy Frontu Wschodniego Armii Czerwonej, w rezultacie której biała Armia Rosyjska adm. Aleksandra Kołczaka utraciła zdobycze terytorialne uzyskane wiosną tego samego roku i została zmuszona do wycofania się na Ural.

28 kwietnia rozpoczęła się kontrofensywa Frontu Wschodniego Armii Czerwonej przeciwko białej Armii Zachodniej, która w tym momencie zajmowała linię Buzułuk-Czistopol^[1] i planowała dalszy marsz na zachód^[2]. Do połowy maja Czerwoni przeprowadzili udane operacje bugurusłańską i belebejską, zmuszając Białych do wycofania się najpierw za Ik, a następnie nad Biełę. Odzyskanie Ufy, zajętej przez białych 14 marca^[3], było kolejnym celem wskazanym przez dowództwo Frontu Wschodniego^[4].

Siły czerwonych uczestniczące w operacji liczyły 29,8 tys. żołnierzy oraz 408 karabinów maszynowych i 119 dział^[5]. Siły białych były o ok. 10 tys. żołnierzy liczniejsze i dysponowały 197 działami^[6].

Dowództwo Frontu Wschodniego Armii Czerwonej zamierzało uderzyć na wycofującą się Armię Zachodnią nad Biełą, następnie przekroczyć rzekę na południe od Ufy i tam rozbić białe grupy wojsk Wołżańską oraz Ufijską. 4 czerwca dowodzący Grupą Południową Frontu Wschodniego Michaił Frunze polecił wydzielić z Armii Turkiestańskiej armijną grupę uderzeniową złożoną z 24. Dywizji Strzeleckiej, 3. Brygady 2. Dywizji Strzeleckiej i 3. Dywizji Kawalerii. Miała ona uderzyć na wycofujących się Białych na południe od Ufy. Pomocnicze uderzenie na północ od miasta miała wyprowadzić 25. Dywizja Strzelecka, natomiast 31. Dywizję Strzelecką Frunze pozostawił w rezerwie^[5].

Próby forsowania Biełej przez grupę uderzeniową w dniach 4–8 czerwca 1919 nie przynosiły rezultatów wobec zaciętego oporu białych. 7 czerwca dowodzącego operacją Gieorgija Zinowjewa zastąpił osobiście Michaił Frunze^[5]. Gdy grupa uderzeniowa nie odnosiła spodziewanych sukcesów, 25. Dywizja Strzelecka, dowodzona przez Wasilija Czapajewa, z powodzeniem przekroczyła rzekę i zdobyła przyczółek na jej wschodnim brzegu. Wobec faktu, że w tym samym czasie 26. Dywizja 5. Armii zdobyła przyczółek w rejonie Achłystina, Frunze skierował 31 Dywizję Strzelecką do pomocy 25 Dywizji i polecił jej przypuścić główne uderzenie^[5]. W Ufie na wieść o sukcesie Czapajewa wybuchła panika^[4]. 9 czerwca 25. Dywizja wkroczyła do miasta, zdobywając w nim znaczne zapasy broni porzucone przez odchodzących białych oraz zapasy żywności^[4]. Następnego dnia 31 Dywizja zdobyła w rejonie Urakowa kontrolę nad linią kolejową z Ufy do Czelabińska^[5].

Grupa uderzeniowa ostatecznie przekroczyła Biełą dopiero 14 czerwca, przy pomocy Flotylli Wołżańskiej. Współdziałając z 25 i 31 Dywizją, stworzyła ona dla grup Wołżańskiej i Ufijskiej bezpośrednie zagrożenie okrążeniem. Biali w tej sytuacji kontynuowali forsowny odwrót na wschód^[5]. W końcu miesiąca ich wojska zostały zmuszone do wycofania się na linię, z której w kwietniu 1919 r. rozpoczynały ofensywę wiosenną. Natomiast czerwoni, zdając sobie sprawę ze słabości przeciwnika, podjęli ostatecznie decyzję o kontynuowaniu pościgu. W czerwcu i lipcu 1919 r. odnieśli nad Armią Rosyjską kolejne zwycięstwa – 5 Armia zdobyła Złatoust oraz Czelabińsk, zaś 2 i 3 Armia odbiła Perm i Jekaterynburg^[7][8].

• E.E. Mawdsley E.E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2 .
• Jonathan D.J.D. Smele Jonathan D.J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1 .