French
DeutschOrzech (wieś) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Widok na Orzech od wschodu (2019) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 2276[2] |
| Strefa numeracyjna | 032 |
| Kod pocztowy | 42-622[3] |
| Tablice rejestracyjne | STA |
| SIMC | 0222226 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
Położenie na mapie gminy Świerklaniec  | |
 50°25′30″N 18°55′21″E/50,425000 18,922500[1] | |
Orzech (niem. Orzech) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Świerklaniec[4][5], w połowie drogi z Nakła Śląskiego do Radzionkowa.
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze zapisy o miejscowości Orzech znajdują się w księdze parafialnej kościoła św. Małgorzaty w Bytomiu i pochodzą z około 1224 roku. Są to zarysy szkiców granic osady w pisowni Oreh w języku łacińskim. W spisanym po łacinie dokumencie z października 1277 roku biskup krakowski Paweł z Przemankowa zakłada parafię kamieńską, do której zostaje włączona osada Orzech – wymieniona w nim jako Orech[6]. Pierwszym właścicielem wsi był książę Kazimierz bytomski[7]. W 1307 roku Orzech przeszedł w posiadanie Piotra z Paniów[7].
Stara osada górnicza, ośrodek średniowiecznego górnictwa kruszcowego (rud ołowiu, srebra i cynku). W 1545 roku istniało tu 8 szybów, odwadnianych kunsztami wodnymi napędzanymi konnymi kieratami, płuczka rudy i piec do jej wytopu[8]. W XIX wieku właścicielem wsi był hrabia Henckel von Donnersmarck[7].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Przy ulicy Wieczorków znajduje się kościół poświęcony w 1984 roku[7], podlegający parafii Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej w Orzechu.
Na wschód od centrum wsi znajduje się jej jedyny zabytek – sztuczne „ruiny zamku” z XIX wieku[9]. Ponadto w gminnej ewidencji zabytków gminy Świerklaniec figurują: krzyż przydrożny z 1877 roku u zbiegu ulic Szkolnej i Lompy oraz kapliczka przydrożna z 1895 roku[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93735
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 872 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Piekosiński 1886 ↓, s. 45.
- ↑ a b c d Parafia Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej w Orzechu. Parafia Orzech. [dostęp 2019-09-16].
- ↑ Gajdzik Bonifacy, Zięba Stanisław: Czarny Śląsk. Monografia krajoznawcza, Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, Warszawa 1952, s. 106.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 116 [dostęp 2019-09-16].
- ↑ Grzegorz Żmijewski, Ewa Trojan: Karty adresowe zabytków nieruchomych. 2012. [dostęp 2019-09-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 40–41.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Orzech (wieś), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 608.
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi | |
| Nieoficjalna część wsi |
