Ostróda – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ostróda

miasto i gmina
Panorama wybrzeża jeziora w Ostródzie z rozpoznawalnymi wieżami kościołów ewangelickiego i katolickiego
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Rafał Dąbrowski
Powierzchnia	14,15 km²
Wysokość	110–120 m n.p.m.
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności • gęstość	32 714[1][2] 2324,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-100 do 14-104
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie Polski Ostróda
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ostróda
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego Ostróda
53°41′38″N 19°57′58″E/53,693889 19,966111
TERC (TERYT)	2815011
SIMC	0964927
Urząd miejski ul. A. Mickiewicza 24 14-100 Ostróda
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Ostróda (niem. Osterode in Ostpreußen^[3], prus. Austrāti^{[potrzebny przypis]}) – miasto w Polsce położone w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu ostródzkiego oraz gminy wiejskiej Ostróda. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Według danych z 31 grudnia 2020 r. miasto miało 32 714 mieszkańców^[4].

Pod względem historycznym Ostróda leży w Prusach Górnych^[5], na obszarze dawnej ziemi Sasinów^[6]. Etnograficznie znajduje się również na Mazurach^[7].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest na pograniczu Doliny Drwęcy i Równiny Olsztynka^[8].

Najwcześniej umocnionym miejscem w okolicy dzisiejszej Ostródy był gród na południe od wsi Kajkowo, w którym przenikały się wpływy polskie i pruskie^[9]. Początek Ostródzie dała wybudowana ok. 1270 drewniana strażnica, która została w późniejszym czasie przebudowana w zamek. Powstała na terenie ziemi Sasinów wcześniej zasiedlonej przez Prusów. Obok strażnicy powstała osada, której komtur dzierzgoński Luther von Braunschweig nadał w 1329 prawa miejskie, które zostały potwierdzone w 1335 i 1348. Nazwa Ostródy pochodzi rzekomo od niemieckiego miasta Osterode am Harz, z którego pochodził komtur^[10]. Od 1340 miasto było siedzibą komturii, ok. 1370 w miejscu warowni powstał zamek wybudowany z granitowych głazów i cegły, w 1381 został spalony przez wojska Kiejstuta. Po bitwie pod Grunwaldem pod murami miasta żołnierze polscy dokonali rzezi krzyżackich uciekinierów z pola bitwy^[11], a w dniu 18 lipca 1410 roku rycerz Mikołaj z Durąga (Claus von Doringe) zajął miasto i zamek dla wojsk króla Władysława Jagiełły, cztery dni później mieszczanie złożyli polskiemu królowi hołd.

W 1440 roku Ostróda przystąpiła do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W latach 1466–1657 stanowiła lenno Korony Królestwa Polskiego, tereny te od XVI wieku były określane jako Prusy Górne (niem. Oberland). W 1519 roku w czasie wojny polsko-krzyżackiej (wojny pruskiej) Ostróda zostaje zdobyta przez wojska króla polskiego Zygmunta Starego. W 1525 komturstwo staje się starostwem. W 1628 miasto krótko okupowali Szwedzi. W latach 1633–1639, za zgodą polskiego króla Władysława IV Wazy, miastem (i starostwem) zarządzał Jan Chrystian brzeski, książę Brzegu i Legnicy, jeden z ostatnich książąt z dynastii Piastów; tu zmarł. Jego druga żona księżna Jadwiga została pochowana w kościele św. Dominika Savio. W 1656 miasto zostało spustoszone przez Tatarów, a następnie przez wojska szwedzkie.

Od 1758 przez cztery lata miasto znajdowało się pod okupacją rosyjską, w 1788 wybuchł największy w historii pożar, który zniszczył zamek i większą część zabudowy. Od 21 lutego do 1 kwietnia 1807 roku na zamku mieszkał cesarz Napoleon Bonaparte (jego pobyt upamiętniają medal „Napoleon w Ostródzie” i obraz przedstawiający hołd mieszkańców złożony cesarzowi, które znajdują się w zbiorach muzeum w Wersalu)^[11], w czerwcu tego samego roku kwaterowały tu wojska gen. Józefa Zajączka. Od 1818 miasto staje się siedzibą powiatu. W latach 1834–1848 pastorem polskiej gminy ewangelickiej był Gustaw Gizewiusz; tu zmarł i został pochowany. W 1855 Karol Salewski założył polską księgarnię, a w 1868 drukarnię, w której wydał 50 książek w języku polskim i 20 roczników kalendarzy.

Mimo lokacji miejskiej do czasu otwarcia w 1852 Kanału Elbląskiego i doprowadzenia linii kolejowej w 1872 roku Ostróda pozostawała miasteczkiem o znaczeniu wyłącznie lokalnym. W 1890 roku powiat ostródzki zamieszkiwały 43 000 Polaków^[12], co stanowiło 62% populacji. W latach 1900–1910 wybudowano kanalizację i wodociąg oraz przeprowadzono gazyfikację^[13]. Od 1871 w granicach Niemiec, po plebiscycie w 1920 Ostróda pozostała przy Niemczech.

W 1945 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały 5 armii pancernej gwardii 2 Frontu Białoruskiego^[14]. Ostróda była silnym punktem oporu i ważnym węzłem komunikacyjnym, bronionym przez liczny garnizon niemiecki. Po przeprowadzonym rozpoznaniu dowództwo 10 Korpusu Pancernego zadecydowało o przeprowadzeniu szturmu nocą. W dwustronnym oskrzydleniu miasta uczestniczyły wszystkie jednostki 10 KPanc. (178 BPanc., 183 BPanc., 183 BPanc. i 11 BZ). Udany szturm na pozycje niemieckie przeprowadzono 21 stycznia 1945 roku po nawale artyleryjskiej. Miasto zostało zdobyte, jednak w czasie działań bojowych zniszczeniu uległo około 60% zabudowy Ostródy, w tym 30% budynków mieszkalnych, 11% przemysłowych i 20% obiektów użyteczności publicznej^[15].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[16]. W okresie Polski Ludowej w mieście powstały Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, kombinat mięsny, dwa zakłady drzewne, wytwórnia win i przetworów owocowych, zakłady kserotermiczne i zakłady szkutniczo-drzewne^[17].

Przez Ostródę przepływa rzeka Drwęca. Miasto połączone jest kanałowym szlakiem wodnym z Elblągiem.

W granicach Ostródy znajdują się następujące jeziora:

• Drwęckie

• Smordy (jezioro Jakuba)
• Puzy (jezioro Pauzeńskie)
• Sajmino (jezioro Kajkowskie)
• Perskie

Według danych z roku 2002^[18] Ostróda ma obszar 14,15 km², w tym:

• użytki rolne: 19%
• użytki leśne: 5%

Miasto stanowi 0,8% powierzchni powiatu.

• 
  Rzeka Drwęca w Ostródzie
• 
  Bulwar nad Jeziorem Drwęckim
• 
  Plaża miejska nad Jeziorem Drwęckim

Dane z 30 czerwca 2016^[19]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	33396	100	17668	52,90	15728	47,10

• Piramida wieku mieszkańców Ostródy w 2014 roku^[19].

Bezrobocie rejestrowane w Ostródzie wynosiło w 2015 roku 11,1% (13,3% wśród kobiet i 9,1% wśród mężczyzn). Jest to znacznie mniej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz znacznie więcej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla całej Polski^[20].

Wybrane zabytki, znajdujące się na terenie Ostródy:

• Kościół św. Dominika Savio, pierwotnie gotycki z XIV w., gruntownie przebudowany po pożarze w k. XVIII w., odbudowany po zniszczeniach wojennych. Znajduje się przy ul. św. Dominika Savio^[21],
• Kościół neogotycki pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z lat 1856–1875, wieża dobudowana na początku XX w.^[21],
• Kościół ewangelicko-metodystyczny neogotycki z 1907 r.; wieża kościelna, na którą wiedzie 105 schodów, stanowi punkt widokowy na całą Ostródę, ponadto mieści w sobie 3 dzwony (największy o średnicy 148 cm) oraz mechanizm zegarowy^[21],
• Kaplica baptystów – zbudowana w 1910 roku w stylu neogotyckim (ul. Nadrzeczna)^[21],
• Cmentarz Polska Górka przy ul. Olsztyńskiej. Część grobów pochodzi z I połowy XIX w. Jest tu pochowany pastor Gustaw Gizewiusz pochodzący z rdzennie polskiej rodziny, niezmordowany orędownik polskości Mazur. Urodził się 21 maja 1810 roku w Piszu, a w roku 1835 osiedlił się w Ostródzie jako pastor polskiego kościoła ewangelickiego. W 1848 roku został wybrany polskim posłem do Parlamentu Niemieckiego. Zmarł nagle 7 maja 1848 roku. Pośród ruin cmentarza zwracają uwagę zabytkowe nagrobki pożydowskie oraz neoklasycystyczna brama z XIX w.^[21],

• Koszary artyleryjskie (tzw. Białe Koszary) – oddane do użytku w 1913 roku, zostały zaprojektowane przez Fritza Heitmanna^[21] dla potrzeb 3 Wschodniopruskiego Pułku Artylerii Polowej nr 79, przed 1939 siedziba 21 dywizjonu dział przeciwpancernych, po 1945 Centrum Wyszkolenia Wojsk Ochrony Pogranicza oraz jednostki wojsk pancernych
• Koszary Grollmanna (tzw. Czerwone Koszary) – zbudowane w latach 1890–1898, głównie przy użyciu czerwonej cegły^[21]
• Koszary przy ul. Garnizonowej (Bergkaserne) – najstarsze ostródzkie koszary, zbudowane w połowie XIX w. Obecnie popadające w ruinę^[22]

• Zamek krzyżacki pierwotnie w stylu gotyckim, następnie kilkakrotnie przebudowywany. Pochodzi z XIV w. i był siedzibą komturstwa krzyżackiego. Od 1977 roku odbudowywany po zniszczeniach spowodowanych wojną^[21],
• Fragmenty gotyckich murów obronnych z XV w. Przy obecnym kościele św. Dominika Savio ul. św. Dominika Savio, ul. Drwęckiej oraz u zbiegu ul. Mickiewicza i ul. Wyspiańskiego^[21],

• Gotycki układ urbanistyczny miasta lokowanego ok. 1270 r. (obecnie przebudowany plac 1000-lecia)^[23],
• Urządzenia Kanału Elbląskiego (Śluza Ostróda), ul. Szosa Elbląska^[21].
• Dworzec kolejowy z końca XIX w.^[21]
• Budynek liceum ogólnokształcącego, eklektyczny z 1907 roku^[21],
• Dawna rogatka przy posesji Szkoły Podstawowej Nr 1, neoklasycystyczna z XIX w.^[23]
• Neogotycka komunalna wieża ciśnień pochodząca z przełomu XIX i XX w. (ul. Drwęcka)^[21].
• Wieża Bismarcka zbudowana w 1902 roku, pierwsza tego typu budowla w Prusach Wschodnich^[21].
• Kamienice z XIX i początku XX w. znajdujące się głównie przy ulicach: Mickiewicza, Sienkiewicza, Jana Pawła II, Czarnieckiego, Słowackiego, 11 Listopada, Armii Krajowej^[21].
• Spichlerz na ul.Słowackiego (nie istnieje od 2000 roku).
• Gmach obecnego Urzędu Miasta z pocz. XX w.
• Kolejowa wieża ciśnień z 1911.
• Kamień Plebiscytowy z 11.07.1920 roku w Parku Collisa, ul. 3 Maja.
• Cmentarz wojenny z 1914 roku żołnierzy poległych w bitwie pod Tannenbergiem, ul. Chrobrego.
• Dom przy ul.Sienkiewicza 10. Obok po lewej na kamieniu tablica pamiątkowa gdzie urodził się światowej sławy pisarz Hans Helmut Kirst.(1914-1989).

W Ostródzie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[24].

• Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Ostródzie
• Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ATUT
• Inkubator Przedsiębiorczości Społecznej w Ostródzie
• Zachodnio-mazurska Lokalna Organizacja Turystyczna

Lista szkół znajdujących się w Ostródzie^[25]:

• Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Gustawa Gizewiusza
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Polskich Olimpijczyków
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Kornela Makuszyńskiego

• Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
• Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego
• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im św. Dominika Savio
• Zespół Szkół Rolniczych im. Wincentego Witosa
• Zespół Szkół Zawodowych im. Sándora Petőfiego
• Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica
• Centrum Kształcenia Ustawicznego

• Centrum Kultury w Ostródzie (ul. Mickiewicza 22), któremu podlegają:
  • Amfiteatr
  • Galeria sztuki

• Miejska Biblioteka Publiczna – ul. Mickiewicza 22
• Filia Miejskiej Biblioteki Publicznej – ul. Chrobrego 2
• Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna (do 1 września 2014 Filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu^[26]) – ul. Grunwaldzka 50
• Powiatowa Biblioteka Publiczna – ul. Drwęcka 2

• Muzeum w Ostródzie

W Ostródzie wydawane są dwie lokalne gazety:

• Gazeta Ostródzka (piątkowy dodatek do Gazety Olsztyńskiej)

• Telewizja Mazury (była Telewizja Ostróda)^[27].

• Ostróda Flesz^[28]
• Ostróda News^[29]
• Nasz Głos Ostróda
• RzeczJasnaTV
• Nasza Ostróda^[30]
• OstrodaOnline.pl^[31]
• Ostroda.wm.pl^[32]

W Ostródzie odbywają się festiwale:

• Ostróda Reggae Festival
• Ogólnopolski Festiwal Muzyki Tanecznej (dotychczas ostatnia edycja miała tu miejsce w 2018 roku)

• Ostródzki Klub KYOKUSHIN KARATE^[33]
• OKS Sokół Ostróda^[34]
• MLKS Foto „Ola” Ostróda – klub siatkarski
• Klub Sportowy „Champion Boxing Ostróda”
• SL „SALOS” – klub siatkarski
• Klub Żeglarski „Ostróda”
• Klub Sportowy „Gladius” Ostróda (Taekwondo)
• UKS Shizoku Ostróda (judo)
• Moto Klub Ostróda (sporty motorowe)
• A.M.K. Drwęca (sporty motorowe)
• „Ostródzianka” – Morliny Ostróda (tenis stołowy)
• KS „Sokół” (wioślarstwo)
• UKS Puma Ostróda (wioślarstwo)
• Klub Strzelecki „Garda” w Ostródzie^[35], strzelnica na terenie leśnictwa Kaczory za jeziorem Puzy
• MLKS Ostróda, lekkoatletyka. Trener Ryszard Nowicki
• Tenjin Dojo Ostróda, Aikido^[36].
• UMKS Orkan Ostróda, bieg na orientację
• Klub Sportowy PLAY/Akademia Piłki Ręcznej PLAY
• Akademia Piłkarska Ostróda (piłka nożna)
• Policyjny Klub Sportowy Mazury (PKS Mazury), zał. 9 sierpnia 2019, sekcje aero-fitness i sportów siłowych, badmintona (od sezonu 2019-2020 sekcja badmintona Policyjnego Klubu Sportowego Mazury – Polska Akademia Badmintona Olsztyn rozpoczęła rywalizację w II Ogólnopolskiej Lidze Badmintona), futsalu, hodowców gołębi pocztowych, lekkoatletyczna, ratownictwa wodnego i pływania, samoobrony i sportów walki, siatkówki, strzelecka, szachowa i gier planszowych, taktyki, techniki interwencji i survivalu oraz tenisa ziemnego^[37]

• Stadion Miejski w Ostródzie posiada 4998 miejsc siedzących ul. 3 Maja
• Stadion lekkoatletyczny im. Zdzisława Krzyszkowiaka

Na terenie Ostródy działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Dekanat Ostróda – Wschód:
  • Parafia Świętych Hiacynty i Franciszka^[38]
  • Parafia św. Dominika Savio^[39]
  • Parafia św. Ojca Pio z Pietrelciny^[40]
  • Parafia św. Faustyny Kowalskiej^[41]
  • Parafia św. Jana Bosko^[42]
• Dekanat Ostróda – Zachód:
  • Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny^[43]
  • Parafia św. Franciszka z Asyżu^[44]
  • Parafia św. Marcina Biskupa^[45]

• parafia Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny (Cerkiew Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny)^[46]

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:
  • parafia w Ostródzie^[47]
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP:
  • Parafia Łaski Bożej^[48]
• Kościół Chrześcijan Baptystów:
  • zbór w Ostródzie^[49]
• Kościół Chrystusowy w RP:
  • Kościół Chrystusowy w Ostródzie^[50]

• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Ostróda–Południe^[51]
  • zbór Ostróda–Północ^[51][52]
• Kościół Nowoapostolski:
  • zbór w Ostródzie^[53]

W sezonie letnim Żegluga Ostródzko-Elbląska organizuje rejsy statkami tzw. białej floty po jeziorze Drwęckim i Kanałem Ostródzko-Elbląskim.

Ostróda jest ważnym węzłem dróg krajowych:

• 7E77 Żukowo – Gdańsk – Elbląg – Ostróda – Warszawa – Kielce – Kraków – Chyżne
• 15 Ostróda (początek trasy) – Toruń – Gniezno – Krotoszyn – Trzebnica – (Wrocław)
• 16 Dolna Grupa – Grudziądz – Ostróda – Olsztyn – Mrągowo – Augustów – Ogrodniki

• PKS Ostróda – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację regionalną i dalekobieżną. Posiada linie dalekobieżne do Warszawy, Bydgoszczy i Gdańska oraz regionalne do Olsztyna, Morąga, Dzierzgonia, Zalewa, Lubawy, Lidzbarka Welskiego, Ornety, Olsztynka i Działdowa. Są obsługiwane również kursy do mniejszych miejscowości powiatu ostródzkiego.
• Żegluga Ostródzko-Elbląska – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację miejską. W dni robocze uruchamia 8 linii dziennych, a w święta – 3 linie dzienne.

W Ostródzie znajduje się dworzec kolejowy, obok którego przebiega jedna linia kolejowa

Nr linii	Trasa	Status	Data otwarcia
353	Poznań Wschód – Żeleznodorożnyj	czynna	1872

Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Osterode am Harz	Niemcy	24 kwietnia 1994
Szyłokarczma	Litwa	27 września 2001

• Gminy: Ostróda, Miłomłyn, Łukta, Grunwald, Dąbrówno, Iława, Lubawa, Gietrzwałd
• Powiaty: ostródzki, olsztyński, nidzicki, działdowski, iławski, elbląski,

• Zdzisław Krzyszkowiak – lekkoatleta, rekordzista świata w biegach, złoty medalista olimpijski.
• Krystyna Chojnowska-Liskiewicz – jachtowy kapitan ż.w., pierwsza kobieta, która samotnie opłynęła kulę ziemską (s/y „Mazurek”, 1976-1978), absolwentka ostródzkiego LO, honorowy obywatel miasta Ostródy
• Gunter Verheugen – komisarz UE ds. przemysłu w Komisji José Barroso, były komisarz ds. rozszerzenia w Komisji Romano Prodiego, honorowy obywatel miasta Ostródy od 10 maja 2009
• Tadeusz Oracki – profesor filologii, honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r
• Edgar Steiner – honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r.^[54]

• Radio Mazury
• Stara Synagoga w Ostródzie
• Synagoga w Ostródzie
• Cmentarz żydowski w Ostródzie
• Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP w Ostródzie
• I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego w Ostródzie
• Wojskowa Komenda Uzupełnień w Ostródzie

• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.

Zobacz galerię związaną z tematem: Ostróda

• Ostród al. Ostródz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 680 .
• Strona internetowa miasta
• OstrodaOnline.pl