Owady społeczne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Owady społeczne – gatunki owadów (Insecta), które tworzą mniej lub bardziej zaawansowane struktury społeczne.

W zależności od poziomu wykształconych struktur społecznych wyróżniane są:

• owady podspołeczne (subsocial)
• owady gromadne (communal)
• owady niemal społeczne (quasisocial)
• owady półspołeczne (semisocial)
• owady właściwie społeczne (eusocial)

Osobniki gatunków nie w pełni społecznych współpracują ze sobą w ograniczonym zakresie, np.: wspólnie budują gniazda, wychowanie potomstwa ograniczając do czasu osiągnięcia dojrzałości. Wyższy stopień organizacji osiągają gatunki, których osobniki po wspólnym wybudowaniu gniazda pomagają sobie w opiece nad potomstwem.

Kolejnym etapem w rozwoju społeczności owadów jest specjalizacja w wykonywaniu określonych czynności. Pojawiają się kasty – robotnice, żołnierze i królowe. Wśród owadów niemal społecznych nie obserwuje się współwystępowania wielu pokoleń w jednej kolonii. Do tej grupy należą karaczany z rodziny Cryptocercidae.

Owadami eusocjalnymi nazywane są te gatunki, wśród których wykształciły się zależności społeczne spełniające poniższe zasady:

• osobniki tego samego gatunku tworzą trwałą kolonię, w której występują co najmniej dwa pokolenia zdolne do wykonywania pracy na rzecz kolonii,
• w kolonii występuje podział na kasty – reprodukcyjną oraz nie biorącą udziału w procesie reprodukcji,
• występuje współdziałanie w opiece nad potomstwem.

 Osobny artykuł: Eusocjalność.

Wśród owadów eusocjalnych obserwuje się wyraźne różnice morfologiczne pomiędzy przedstawicielami kast. Społeczności do funkcjonowania potrzebują ustalonych metod komunikacji. Owady społeczne komunikują się głównie za pomocą feromonów (sygnały chemiczne) oraz – w mniejszym stopniu – tańców (sygnały wizualne) i wydawanych dźwięków.

Owady, które uznaje się za owady eusocjalne:

• dwa gatunki australijskich wciornastków (Thysanoptera)
• dziesięć gatunków mszyc z rodziny bawełnicowatych (Pemphigidae)
• chrząszcz Austroplatypus incompertus^[1]
• wszystkie termity (Isoptera)
• błonkówki (Hymenoptera): niektóre osowate (Vespidae), pszczoły (Anthophila) oraz wszystkie mrówkowate (Formicidae)

• parabioza

• Owady społeczne. W: Edward Osborne Wilson: Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 2001. ISBN 83-7150-682-1. Brak numerów stron w książce