Pęcice – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Pęcice (osada).

Pęcice

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pruszkowski
Gmina	Michałowice
Liczba ludności (2021)	1125[2]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-816[3]
Tablice rejestracyjne	WPR
SIMC	0005279[4]
Położenie na mapie Polski Pęcice
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pęcice
Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego Pęcice
Położenie na mapie gminy Michałowice Pęcice
52°09′11″N 20°50′55″E/52,153056 20,848611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Pęcice – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, w gminie Michałowice^[4][5]. Leży nad rzeką Utratą. Wśród zabytków znajdujących się w miejscowości wymienić należy kościół parafialny, pałac z parkiem, folwark i dwa cmentarze.

Wieś szlachecka położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[6].

Jest to stara wieś istniejąca już przed powstaniem parafii. Miejscowość nosi nazwę słowiańską dzierżawczą, patronimiczną, prawdopodobnie od imienia Pęcień, Pęcisław, Pęczek^[7].

Parafia w Pęcicach została założona w XIII wieku z fundacji rodu Pierzchałów z gniazda rodowego z Pęcic i kilku okolicznych miejscowości. W XV wieku należało do niej 13 miejscowości^[8].

W XVI wieku wieś dzielono na Pęcice tzw. szlacheckie, Pęcice tzw. kościelne oraz Salino – Pęcice, z których ta ostatnia nomenklatura istniała nie dłużej niż 100 lat^[9].

Do początku XVII wieku wieś składająca się z kilku folwarków znajdowała się w rękach szlachty herbu Pierzchała (Pęciccy) oraz Chądzyńskich herbu Ciołek. Kolejni Chądzyńscy dokupowali pola w sąsiedniej wsi Reguły^[10].

Pod koniec XVII wieku jednym z właścicieli był Górski herbu Bożawola, który w XVIII wieku przyłączył do folwarku sąsiednią wieś Chlebowo, oraz dalsze części wsi Reguły.

Pod koniec XVIII wieku pęcicki majątek ze wszystkimi przydatkami w okolicznych wsiach przeszedł z rąk rodziny Górskich w ręce Pawła Zaborowskiego przez poślubioną przez niego Konstancję z Górskich.

W roku 1808 dobra nabył Jan Paweł Sapieha i zbudował tu pałac (tzw. cassino) jako miejsce podmiejskich bankietów dla towarzystwa wolnomularzy stowarzyszonych w Loży Braci Polaków Zjednoczonych na Wschodzie Warszawy^[11] Następnie nabyte ponownie przez Zaborowskich. W roku 1818 kupione przez Antoniego Bieńkowskiego herbu Korwin. Bieńkowski dokupił następnie kolejne części okolicznych wsi Czechowic, Szamotów, Kaliszów i Reguł. W roku 1832 dobra nabyte zostały przez Popławskich herbu Jastrzębiec. Poprzez Marię z Popławskich zamężną z Łuszczewskim przeszły w posiadanie Łuszczewskich herbu Korczak^[12].

Do roku 1945 majątek znajdował się w rękach rodziny Marylskich herbu Ostoja (Antoni Marylski senior adoptowany został przez małżeństwo Łuszczewskich^[13]).

Jesienią 1914 roku podczas I wojny światowej Pęcice znalazły się na linii frontu między wojskami rosyjskimi i niemieckimi (miejscowość kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk). Rosyjski kontratak odbił wieś, a pałac, w piwnicach którego schroniła się miejscowa ludność, ostrzelała artyleria niemiecka. W wyniku ostrzału pałac uległ zniszczeniu i spaleniu. Duże szkody wyrządzono też w samej wsi, jak i w budynku miejscowego kościoła (pociski z tych wydarzeń do dziś tkwią w jednej z jego ścian). Pozostałością tych walk zwanych „bitwą o Pruszków” jest znajdujący się na północny wschód od Pęcic cmentarz poległych tu żołnierzy.

Po wybuchu powstania warszawskiego, pomiędzy 1 a 2 sierpnia 1944, wycofująca się z warszawskiej dzielnicy Ochota grupa 700 powstańców pod dowództwem komendanta obwodu, ppłk. Mieczysława Sokołowskiego ps. „Grzymała”, przemieszczając się wzdłuż linii kolejki EKD, próbowała się przedostać do lasów sękocińskich poprzez Reguły i Pęcice, gdzie natknęła się na Niemców. W wyniku spotkania doszło do potyczki, w efekcie której większość 700-osobowego zespołu przebiła się w rejon Sękocina, a 67 powstańców zostało pochwyconych, po czym w większości zamordowanych. Zwłoki ofiar ekshumowano w 1946 i w większości zidentyfikowano. Na miejscu zbrodni ustawiono symboliczne mauzoleum.

 Osobny artykuł: Bój pod Pęcicami.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa warszawskiego.

We wsi znajduje się kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, klasycystyczny, murowany, zbudowany w latach 1825–1832 według projektu Jana Postawki^[14]. Wnętrze posiada interesujące zabytkowe wyposażenie, między innymi fragmenty rozbitego w roku 1914 późnorenesansowego nagrobka Andrzeja Chądzyńskiego. Przy kościele cmentarz parafialny. Na jego terenie kilka zabytkowych nagrobków, między innymi rodziny Popławskich, Tarczewskich, Marylskich. Przed kościołem figura NMP fundacji Popławskich.

Pałac klasycystyczny został zbudowany w latach 1808–1809 prawdopodobnie wg projektu Fryderyka Alberta Lessla, w późniejszych czasach kilkakrotnie rozbudowywany. Prawie całkowicie zrujnowany w czasie I wojny światowej, odbudowany w latach dwudziestych XX wieku. Na attyce budynku nad wejściem znajduje się napis, umieszczony tu w czasie odbudowy po I wojnie: Jam Dwór Polski. Co Walczy Mężnie i Strzeże Wiernie.

Wokół pałacu rozciąga się park krajobrazowy założony w latach 1808–1809 wg projektu Jana Chrystiana Schucha. W parku znajduje się staw z wyspą, lodownia, figurka NMP dwudziestowieczna, oraz pomnik poległych w roku 1944 powstańców. Występuje tu wiele cennych okazów drzew, między innymi: 250-letnie wiązy szypułkowe, oraz lipa drobnolistna o obwodzie 755 cm (w 2015), wiek ocenia się na 350 lat; to jedna z najgrubszych lip na Mazowszu^[15]. Teren parku łączy się z 50-hektarowym obszarem stawów, założonych w XIX wieku, zasilanych przez rzekę Utratę, na których gnieździ się wiele gatunków ptactwa wodnego.

Dziś pałac znany jest pod nazwą Dwór Polski.

W 1990 roku we dworze na piętrze kilka pokoi wynajmował kandydat na prezydenta RP Stanisław Tymiński^[16].

W latach 1990–1991 pałac w Pęcicach był siedzibą spółki Art-B, a jej szefowie, Bogusław Bagsik i Andrzej Gąsiorowski, przyjmowali w nim polityków wszystkich ówczesnych partii^[17]. Do niedawna mieścił się w nim pensjonat „Dwór Polski”, obecnie obiekt jest zamknięty.

Obok parku, na terenie folwarku znajduje się kilka zabytkowych budynków starszych od pałacu: rządcówka (1785), dwukondygnacjowa stajnia i spichlerz lub dawny młyn. Do niedawna na terenie parku znajdowały się ruiny (zniszczonej w 1914) klasycystycznej murowanej karczmy.

Przy północnym narożniku parku znajduje się żeliwny krzyż przydrożny ufundowany przez Popławskich w roku 1856^[18]

Cmentarz ofiar I wojny światowej

W sąsiedztwie (52°09′25″N 20°51′06″E/52,157000 20,851800) znajduje się cmentarz żołnierzy niemieckich i rosyjskich (w tym Polaków) poległych w 1914 roku, o wymiarach około 53 na 17 metrów. Przed I wojną światową w miejscu tym odkryto relikty cmentarzyska, prawdopodobnie z okresu kultury łużyckiej^[19].

• Pęcice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 33 .
• Pęcice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 442 .
• Awantury w małym dworku