Pani Podczaszyna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pani Podczaszyna

Strona tytułowa pierwszego wydania Pani Podczaszyny
Autor	Michał Dymitr Krajewski
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1786

Pani Podczaszyna (właśc. Pani Podczaszyna. Tom II Przypadków Wojciecha Zdarzyńskiego) – powieść Michała Dymitra Krajewskiego, stanowiąca luźną kontynuację utworu Wojciech Zdarzyński, opublikowana w 1786 roku w Warszawie. Powieść miała w założeniu autora kreować wzór osobowy doskonałej szlachcianki, gospodyni i żony. Czerpie również ze schematu fabularnego Nowej Heloizy Jana Jakuba Rousseau^[1].

Bohaterką jest siostra Wojciecha Zdarzyńskiego, sportretowanego w poprzedniej powieści Krajewskiego. Podobnie jak jej brat, jest źle wychowywana przez rodziców, trafia jednak w końcu pod opiekę babki, która stosuje metody wychowawcze zarysowane przez Rousseau w Emilu. Kiedy dziewczyna dorasta, staje się obiektem zalotów swojego opiekuna, typowego Sarmaty i Pana Kasztelanica, modnego fircyka. Dziewczyna kocha jednak Starostę i to z nim właśnie się zaręcza. Jej matka nalega jednak na zerwanie tego związku i małżeństwo z Podczaszym. Bohaterka ulega, planuje jednak utrzymać miłość do Starosty i swój związek z nim, pomimo małżeństwa. Planów tych wyzbywa się jednak pod wpływem modlitwy. Odtrąca Starostę, który postanawia na zawsze pozostać kawalerem, a sama decyduje się pozostać wierną i dobrą żoną wybranego przez matkę Podczaszego. Podczaszy pod wpływem żony traci sarmackie wady i staje się dobrym mężem, zasługującym na miłość i szacunek bohaterki. Szczęśliwe i zgodne pożycie zostaje po 14 latach przerwane śmiercią Podczaszego. Już jako wdowa, Podczaszyna przyjmuje wizytę swojego brata, Wojciecha Zdarzyńskiego. Oprowadza go po swoim wzorcowym gospodarstwie, prowadzonym mądrze i humanitarnie, ku zadowoleniu poddanych. Po wizycie brata Podczaszyna przyjmuje kolejnego gościa – jest nim odrzucony niegdyś Starosta, który ponownie prosi ją o rękę. Podczaszyna odmawia i niedługo potem choruje. Na łożu śmierci prosi dawnego kochanka, aby pojął za żonę jej córkę Anielę. Starosta zgadza się i zyskuje dobrą i kochającą towarzyszkę życia.

Postać Podczaszyny stanowi częściową polemikę wobec wzoru kobiety zawartego w Nowej Heloizie – w przeciwieństwie do bohaterki Rousseau, heroina Krajewskiego rezygnuje z tego, co w człowieku emocjonalne, aby stać się przykładną kobietą-obywatelką^[2]. Gospodarstwem zajmuje się w sposób przykładny i rozsądny, dla swoich poddanych buduje szkoły i szpitale. Swoją dobrocią i mądrością oddziałuje na męża, który pod jej wpływem pozbywa się sarmackich nawyków.

• Teresa Kostkiewiczowa Bohater literacki. W: Teresa Kostkiewiczowa, Alina Aleksandrowicz-Ulrich: Słownik literatury polskiego oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002. ISBN 83-04-04620-2. Brak numerów stron w książce
• Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13845-9. Brak numerów stron w książce

• Pani Podczaszyna (wyd. 1786) w bibliotece Polona