Pasmo Pełczańskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Widok wąwozu Kamieniarnia w Paśmie Pełczańskim

Pasmo Pełczańskie (ukr. Повчанська височина) – pasmo wzgórz na Ukrainie, część Wyżyny Wołyńskiej.

Pasmo Pełczańskie stanowi wschodnie przedłużenie Grzędy Sokalskiej i znajduje się między dolinami Styru i Ikwy. Nazwa tej jednostki fizycznogeograficznej została zaproponowana przez A. Borusiewicza i pochodzi od miejscowości Pełcza[1]. Rzadziej używaną nazwą są Góry Pełczańskie[2][3]. Najwyższy szczyt pasma (i całej Wyżyny Wołyńskiej) wznosi się na wysokość 358[4] lub 361[5] m n.p.m.; dla porównania, średnia maksymalna wysokość otaczającej równiny wynosi ok. 270–280 m[5].

W niektórych wersjach regionalizacji fizycznogeograficznej Pasmo Pełczańskie i stanowiące jego wschodnie przedłużenie Pasmo Mizockie(inne języki) traktuje się łącznie jako Pasmo Pełczańsko-Mizockie[6]. Ze względu na różnice w budowie geologicznej (Pasmo Pełczańskie – dewon i kreda; Pasmo Mizockie – głównie miocen)[7] i geomorfologii[8] obecnie jednostki te ujmuje się częściej oddzielnie[9][10]. Granicą między tymi pasmami jest dolina Ikwy[1].

Pierwotna roślinność Pasma Pełczańskiego miała przeważnie charakter leśny (w znacznej mierze grądów), ale mniej więcej między 1922 a 1933 znaczną część lasów wycięto. Na południowych stokach wzgórz rozwijały się zbiorowiska stepowe[4].

W Paśmie Pełczańskim odsłaniają się skały dewońskie. Są to jedyne odsłonięcia skał tego wieku między Górami Świętokrzyskimi a Podolem[11]. Opisano stamtąd środkowodewońskie[12] ramienionogi (np. Emanuella volhynica Kelus, 1939; gatunek nazwany od łacińskiej nazwy Wołynia) i koralowce[13][14].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b A. Borusiewicz, Krainy geograficzne Wołynia (English summary: Natural divisions of Volhynia), „Rocznik Wołyński”, 8, Równe 1939, s. 1–25.
  2. ↑ Józef Siemiradzki, Geologja ziem polskich. Tom 1: Formacje starsze, do jurajskiej włącznie., wyd. 2, Lwów: Nakładem Muzeum im. Dzieduszyckich, 1922.
  3. ↑ Ilustrowany przewodnik po Wołyniu - 1929 r. (19) [online], wolynskie.pl [dostęp 2024-04-08].
  4. ↑ a b Roman Kobendza, Kilka uwag o roślinności płaskowzgórza Pełczańskiego na Wołyniu [Einige Bemerkungen über die Flora des Plateaus von Pełcza in Wolhynien], „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”, 10 (2), 1933, s. 291–295, ISSN 0001-6977.
  5. ↑ a b Новак Тарас Андрійович, Рельєф Волинської височини: проблеми просторової диференціації, Кваліфікаційна наукова праця, Дисертація на здобуття наукового ступеня кандидата географічних наук, Львів 2020.
  6. ↑ Jerzy Kondracki, Fizycznogeograficzna regionalizacja Europy Wschodniej w układzie dziesiętnym, „Przegląd Geograficzny”, 67 (3–4), 1995, s. 349–354.
  7. ↑ Henryk Maruszczak, Ina Sirenko, Problemy regionalizacji geomorfologicznej wschodniej części wału metakarpackiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska (Lublin – Polonia)”, 44/45 (2), 1990, s. 37–65.
  8. ↑ Taras Novak, Andriy Bermes, Relationships between tectonics and drainage network planar geometry of the Povcha and Mizoch uplands, NW Ukraine, „Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie”, 4, Kraków 2015, s. 109–120, ISSN 2300-3928.
  9. ↑ Ирина Руденко (red.), Загальногеографічний атлас України, Kyïv: DNVP "Kartohrafii︠a︡", 2004, ISBN 978-966-631-500-0.
  10. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Uchwała KSNG nr 4/2012 z dn. 25 kwietnia 2012 r. dotycząca przyjęcia, zmiany i skasowania polskich nazw geograficznych świata.
  11. ↑ Jan Samsonowicz, Dewon Wołynia, „Acta Geologica Polonica”, 1 (4), 1950, s. 401–520 [dostęp 2024-04-08] (ang.).
  12. ↑ Данило Михайлович Дригант, Девонські конодонти південно-західної окраїни Східноєвропейської платформи (Волино-Поділля, Україна) [Devonian Conodonts from South-West Margin of the East European Platform (Volyn'-Podolian, Ukraine)], Київ: Академперіодика, 2010, s. 155.
  13. ↑ Aleksander Kelus, Ramienionogi i koralowce dewońskie okolic Pełczy na Wołyniu, „Państwowy Instytut Geologiczny, Biuletyn”, 8, Warszawa: Skład Główny w Kasie im. Mianowskiego, 1939 [dostęp 2024-04-08].
  14. ↑ Adam T. Halamski, Diversity of the Schizophoria lineage (Brachiopoda: Orthida) in the Lower and Middle Devonian of Poland and adjacent areas, „Paläontologische Zeitschrift”, 86 (4), 2012, s. 347–365, DOI: 10.1007/s12542-012-0136-2, ISSN 1867-6812 (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pasmo_Pełczańskie&oldid=73585023”