Paszport nansenowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Paszport nansenowski – międzynarodowy dokument tożsamości wydawany w okresie międzywojennym uchodźcom i bezpaństwowcom przez państwa ich pobytu^[1].

Wprowadzony został w 1922 roku z inicjatywy Fridtjofa Nansena^[1].

W okresie międzywojennym wydawane były uchodźcom przez władze kraju, w którym aktualnie dany uchodźca przebywał. W 1921 wobec zjawiska masowego uchodźstwa z Rosji po rewolucji październikowej rezolucją Ligi Narodów z 27 czerwca powstał Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców Rosyjskich w Europie. 20 sierpnia 1921 komisarzem został mianowany Fridtjof Nansen^[2], a urząd starał się pomóc uchodźcom poprzez koordynowanie pomocy dla nich. Dzięki jego staraniom 5 lipca 1922 zostało przyjęte porozumienie genewskie. Na jego podstawie uchodźcy rosyjscy mieli możliwość otrzymania specjalnych dokumentów podróży, tak aby mogli wyjechać z krajów w których schronili się i zamieszkać w innych państwach. Przyjmuje się, że dekretem Lenina praw obywatelskich zostało pozbawionych około 800 tys. osób^[3]. W 1924 prawo do dokumentu podróżnego rozszerzono na uchodźców ormiańskich. Układ z 1926 określił zasady wystawiania dokumentów tożsamości rosyjskim i ormiańskim uchodźcom. Podano w nim definicję uchodźcy, zapisując, że jest to osoba, która nie ma ochrony ze strony kraju, w którym dotychczas mieszkała i równocześnie nie posiada obywatelstwa innego kraju^[4].

W 1927 podczas III Ogólnej Konferencji Komunikacji i Tranzytu prawo do otrzymania paszportu otrzymali wszyscy uchodźcy i apatrydzi^[2]. Biuro Wysokiego Komisarza zostało w 1930 po śmierci Nansena przekształcone w Międzynarodowe Nansenowskie Biuro ds. Uchodźców. Pomagało ono uchodźcom w znalezieniu mieszkania i pracy. Zlikwidowano je w 1938, powołując Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców^[4]. Miał on realizować zadania Urzędu Nansena i Wysokiego Komisarza zajmującego się uchodźcami z Niemiec. Istniał on do 1946, ale nie udzielał pomocy podczas II wojny światowej^[2].

Porozumienie genewskie w 1922 zostało uznawane przez państwa należące do Ligi. W 1923 uznawało je 39, a w 1943 – już 52 państwa. Paszport nansenowski wydawano do 1938, tj. do momentu likwidacji Nansenowskiego Biura ds. Uchodźców. Przyjmuje się, że w okresie obowiązywania otrzymało go 450 tys. osób^[3].

• Robert Capa
• Marc Chagall
• Aleksandr Galicz
• Alexander Grothendieck
• Georgij Gurdżijew
• Vladimir Nabokov
• Aristotelis Onasis
• Anna Pawłowa
• Grzegorz Peradze^[5]
• Jadwiga Piłsudska
• Siergiej Rachmaninow
• Menachem Mendel Schneerson
• Igor Strawinski
• Zuzanna Ginczanka^[6]

• J. Rymarczyk: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. 2005