Patio 29 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Patio 29

nr rej. 1078
Państwo	Chile
Miejscowość	Santiago
Stan cmentarza	nieczynny
Liczba grobów	126
Położenie na mapie Chile Patio 29
33°24′30,59″S 70°38′54,66″W/-33,408497 -70,648517
Multimedia w Wikimedia Commons

Patio 29 – kwatera cmentarza Cementerio General w Santiago, w której w bezimiennych grobach chowano ofiary chilijskiego puczu w 1973 i innych zamordowanych w trakcie rządów wojskowej junty Augusto Pinocheta. Potajemne pochówki rozpoczęły się w latach 70. XX wieku. Anonimowy przeciek ujawnił opinii publicznej przeznaczenie kwatery, co spowodowało, że grzebanie w Patio 29 przerwano. Po nastaniu w Chile demokratycznych rządów w 1991, z kwatery ekshumowano 126 ciał, a do 2006 zidentyfikowano 96 spośród nich. Przeprowadzone w 2005 testy DNA podały w wątpliwość skuteczność identyfikacji, przez co proces musiał być ponownie przeprowadzony od 2007. Według władz ekshumacja została przeprowadzona w całości, z czym nie zgadza się część rodzin ofiar.

Kwatera Patio 29 została jako pierwszy w historii Chile cmentarz wpisana w 2006 na listę zabytków Chile. Miejsce jest symbolem ruchów odwołujących się do praw człowieka i pamiątką po ofiarach puczu w 1973. Gros prac przypadł na okres rządów Michelle Bachelet, kojarzonych z „symbolicznym zadośćuczynieniem”. Coroczne marsze upamiętniające zamach stanu z 1973 kończą się właśnie na Patio 29.

Patio 29 jest Polem Krwi na głównym cmentarzu miejskim w Santiago (Cementerio General de Santiago), gdzie chowano torturowanych i straconych w czasach rządów junty wojskowej pod wodzą Augusto Pinocheta^[1]. Obszar kwatery jest ograniczony przez Mexico Avenue od północy, O’Higgins Avenue od wschodu, Copihues Street od południa i Maitenes Street od zachodu^[2]. Mimo przeprowadzonego w 1987 przenumerowania kwater cmentarza, nazwa Patio 29 została zachowana^[2]. Groby są oznaczone autentycznymi, zardzewiałymi już, bezimiennymi krzyżami z datą śmierci i określeniem NN^[1][3]. Większość dat obejmuje okres ostatnich czterech miesięcy 1973 roku^[3]. Na obszarze kwatery nie prowadzi się nowych pochówków^[2]. Bard Víctor Jara, powszechnie znana ofiara zamachu stanu, spoczywa w niszy grobowej w pobliżu kwatery^[4].

Popularna wśród turystów trasa przebiega od znajdującego się przy wejściu na cmentarz pomnika ofiar politycznych Memorial del Detenido Desaparecido y del Ejecutado Político do Patio 29 i grobu Víctora Jary^[5]. Inna trasa, „narodowa”, biegnie wśród grobów najwyższych rangą chilijskich polityków^[5]. Tablica na Patio 29 opisuje miejsce jako „symboliczne dla pogwałceń praw człowieka, które miały miejsce pomiędzy 1973 a 1990 i które miało zakryć ciała i tożsamość zaginionych bez wieści, a straconych ze względów politycznych podczas rządów junty wojskowej”^[5]. Coroczne demonstracje przeciw zamachowi z 11 września 1973 rozpoczynają się w oblężonym wówczas pałacu prezydenckim La Moneda i przechodzą na cmentarz^[6].

Panorama Patio 29 (sierpień 2012)

Kwatera służyła do anonimowych pochówków więźniów politycznych straconych pomiędzy 1970 a 1980^[2]. W 1979 organizacja zajmująca się ochroną praw człowieka, La Vicaría de la Solidaridad otrzymała donos o tajemniczych pochówkach w Patio 29, kiedy to pochowano 6 ofiar pochodzących z Paine, a sprawą zainteresował się sąd^[2]. W 1981 wojskowy prokurator Santiago zabronił ekshumacji i spopielania spoczywających w kwaterze zwłok^[2]. Po nastaniu rządów demokratycznych w 1991^[7] na żądanie prokuratora rozpoczęto ekshumację ciał i identyfikację zwłok^[2]. Walkowitz i Knauer w książce Memory and the Impact of Political Transformation in Public Space twierdzą, że w 1982 na zlecenie rządu wydobyto z Patio 29 i przewieziono w nieznane miejsce setki ciał^[1]. W książce Reckoning with Pinochet, Stern sugeruje, że ekshumacja zwłok na obszarze Patio 29 w 1991 miała wpływ na zmianę zarzutów wobec żołnierzy podczas procesów^[8]. Do 2006 ekshumowano 126 ciał, z których udało się Instytutowi Medycyny Sądowej w 1998 zidentyfikować 96^[3][7]. Aż ponad 1000 z zaginionych bez wieści podczas rządów junty nie udało się jednak znaleźć^[3]. Na Patio 29 zdarzało się, że w jednej trumnie umieszczono kilka ciał, często z kulami^[3]. Augusto Pinochet wyjaśniał, że ciała umieszczano jedno na drugim z oszczędności miejsca^[9], a po ogólnym wzburzeniu przepraszał za to stwierdzenie^[3]. Komentarz Pinocheta zawstydził nawet jego zwolenników i zwrócił uwagę na skalę naruszeń praw człowieka^[9][10].

Według władz do roku 2006 wszystkie ciała zostały ekshumowane, lecz niektóre rodziny ofiar kwestionują ten fakt^[3]. Wątpliwości co do prawidłowości identyfikacji przybrały na sile w 2003, a w 2005 wewnętrzne testy DNA wykazały znaczne rozbieżności^[7]. 48 ciał zostało źle zidentyfikowanych, a w przypadku 37 osób pojawiły się wątpliwości^[3]. Nowa baza próbek DNA została stworzona przez instytut medycyny sądowej w maju 2007^[11]. Pod koniec 2009 udało się prawidłowo oznaczyć trzy ciała^[12].

Patio 29 zostało wpisane na listę zabytków Chile 13 lipca 2006^[13] po wniosku Izby Deputowanych^[14]. Organ zajmujący się ochroną zabytków w kraju, Consejo de Monumentos Nacionales, zwrócił uwagę na wymyślne procedury, które miały zagwarantować potajemność i anonimowość pochówków^[2]. Podczas uroczystości Patio 29 zostało opisane jako symbol bolesnej historii kraju i miejsce, w którym powinno się przypominać o prawach człowieka^[2]. W Chile zabytki rangi państwowej są utrzymywane z funduszy rządowych, o ile sąd nie orzekł inaczej^[3]. Patio 29 jest pierwszym cmentarzem w kraju szczycącym się statusem zabytku^[15].

W 2008 Consejo de Monumentos Nacionales ogłosiło konkurs architektoniczny na rewitalizację Patio 29. Wygrał projekt z siedmioma miedzianymi kolumnami, który połączył grób Víctora Jary z właściwym Patio 29^[13]. Do budowy użyto również 3032 prefabrykowanych cegieł^[16].

Ekshumacjom w kwaterze Patio 29 poświęcono dwa filmy dokumentalne: Patio 29: Histories of Silence i Fernando ha vuelto, który opowiadał o ekshumacji zwłok Fernando Olivaresa Mori, ponownym jego pogrzebie i postawie żony, gdy badania DNA zakwestionowały prawidłowość identyfikacji^[17]. Powstały też książki: w recenzji Patio 29 Tras la Cruz de Fierro Katrien Klep włączyła książkę w międzynarodowy nurt „upamiętnienia” i literatury południowoamerykańskiej, którą łączy temat pomników, miejsc pamięci (lugares de memoria) i próba pogodzenia społeczeństwa^[6]. Takie cele przyświecały uwzględnieniu Patio 29 w programie „symbolicznego zadośćuczynienia” rządu Michelle Bachelet^[6].

• Katrien Klep. Patio 29. Tras la Cruz de Fierro by Javiera Bustamante; Stephan Ruderer; Mara Daruich. „European Review of Latin American and Caribbean Studies / Revista Europea de Estudios Latinoamericanos y del Caribe”. 88, s. 125–127, kwiecień 2010. Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika (CEDLA). ISSN 0924-0608. JSTOR: 25676416. [dostęp 2013-10-05]. (ang.). 
• Steve J. Stern: Reckoning with Pinochet: The Memory Question in Democratic Chile, 1989–2006. Duke University Press, 9 kwietnia 2010. ISBN 978-0-8223-9177-7. (ang.).
• Daniel J. Walkowitz, Lisa Maya Knauer: Memory and the Impact of Political Transformation in Public Space. Duke University Press, 9 listopada 2004. ISBN 978-0-8223-8634-6. (ang.).