Polenhof – Wikipedia, wolna encyklopedia

Polenhof – potoczna nazwa osiedla w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939), zdominowanego przez ludność polską. Znajdowało się na terenie Wrzeszcza, w dzielnicy Wrzeszcz Dolny. Osiedle funkcjonowało też pod nazwą „polska kolonia” lub „polski kwartał”.

Zasadniczą część osiedla stanowiły zabudowania w trójkącie obecnych ulic: Bolesława Chrobrego (Brösener Weg), Tadeusza Kościuszki (Ringstraße) i al. Legionów (Heeresanger). Stopniowo, w latach 20. XX wieku ludność polska osiedlała się również przy sąsiednich ulicach, wraz z nową zabudową w kierunku północnym, na tenenach byłego Wielkiego Placu Ćwiczeń garnizonu pruskiego (Grosse Exercierplatz), w sąsiedztwie rozwijającego się Lotniska Gdańsk-Wrzeszcz.

Po demilitaryzacji nowo utworzonego Wolnego Miasta Gdańska część kompleksu koszar telegrafistów przy Heeresanger (dziś al. Legionów) oddano gdańskim Polakom. W budynku pokoszarowym przy Heeresanger 11 we wrześniu 1921 otwarto Polski Dom Studencki zwany „Bratniakiem”, plac ćwiczeń wojskowych otrzymał powstały w 1922 Klub Sportowy Gedania (Sportklub „Gedania” E.V. in Danzig), w dawnej ujeżdżalni natomiast w maju 1925 otwarto polski kościół katolicki pw. św. Stanisława (jego proboszczem został ks. Bronisław Komorowski). Zabudowywane w międzyczasie pobliskie ulice – głównie Ringstrasse (ul. Kościuszki) oraz Heeresanger (al. Legionów) – licznie zamieszkiwali Polacy.

 Osobny artykuł: Stadion przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Gdańsku.

Ta część miasta szybko stała się jedną z oaz społecznego, kulturalnego, sportowego i religijnego życia społeczności przedwojennych gdańskich Polaków. We współpracy z polskimi instytucjami kulturalno-oświatowymi działającymi w Gdańsku organizowano tu uroczystości patriotyczne (np. 3 Maja) oraz religijne (np. procesje Bożego Ciała). Drużyna piłkarska Klubu Gedania osiągała sukcesy sportowe w lokalnych rozgrywkach ligowych.

Wraz z napaścią Niemiec na Polskę oraz bezprawnym włączeniem Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy dnia 1 września 1939 zlikwidowano polskie instytucje, a wielu polskich działaczy w Gdańsku aresztowano i uwięziono w obozach koncentracyjnych, głównie Stutthof – znaczna część z nich (m.in. ks. Komorowski) została zamordowana.

Po wojnie symbolicznie upamiętniono księdza Komorowskiego, nadając jego imię pobliskiemu placowi, wcześniej noszącemu nazwę Max-Halbe-Platz. W czerwcu 2000 stanął na nim pomnik patrona (wraz z cokołem mierzący 3 m, ważący pół tony, wykonany z brązu), przedstawiający go jako więźnia obozu koncentracyjnego (chodaki, naszywka „P” [Polak], ręce związane sznurem).

• 
  Dawny „Bratniak”
• 
  Tablica pamiątkowa
• 
  Kościół św. Stanisława

• Klub Sportowy Gedania 1922

• P. Dwojacki: Polenhof, Dziennik Bałtycki, 31 sierpnia 2011
• H. Stępniak: Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939). Gdańsk: Wydawnictwo Archidiecezji Gdańskiej "Stella Maris", 1991. ISBN 83-85111-24-7. Brak numerów stron w książce
• B. Szczepuła: Polenhof: Polska oaza w Gdańsku – Polska The Times, 6 lipca 2009
• J. Włodarski: Zarys historii politechniki w Gdańsku do 1945 roku - historia "Bratniaka"
• Projekt "Dolny Wrzeszcz" - historia "Bratniaka", Heeresanger 11
• Projekt "Dolny Wrzeszcz" - historia parafii św. Stanisława
• Projekt "Dolny Wrzeszcz" - historia Klubu Gedania