Projektor gwiazdowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Projektor gwiazdowy^[1], projektor planetaryjny – urządzenie służące do pokazu ciał niebieskich i ich ruchu na kopule planetarium. Projektor także bywa nazywany planetarium. Mniejsze projektory służą do wyświetlania na kopule ruchów gwiazd, Słońca, Księżyca, planet i różnych mgławic. Większe projektory mogą pokazywać ruchy większych ilości gwiazd i komet. Pierwotnie do pracy na sufitach planetariów wykorzystywano ekran OMNIMAX MOVIE (znany także jako IMAX DOME).

Czasami w planetarium dodaje się dodatkowe projektory, które służą do realizacji innych celów w planetarium. Niektóre projektory są stosowane, aby można było zobaczyć wokół ekranu planetarium zachód słońca, a także Drogę Mleczną. Inne się stosuje do takich celów jak: prezentacja szerokości geograficznej, gwiazdozbiorów, slajdów fotograficznych, prezentacji laserowych (ten cel znalazł projektor w Budapesti Planetárium do pokazywania muzycznych prezentacji laserowych w Lasertheater) i innych obrazów.

Pierwsze modele projektorów do użytku w planetarium zostały wyprodukowane w latach 1923–1925 przez przedsiębiorstwo Carl Zeiss Jena w Republice Weimarskiej według projektów Walthera Bauersfelda^[2].

Obecnie projektor firmy Carl Zeiss Jena może w planetarium wyświetlić prawie 4500 gwiazd na jednej półkuli. Gwiazdy zostają „stworzone” przez małe otwory w projektorze, wybite na folii miedzianej na kopule planetarium; posiadają średnice od 0,023 do 0,452 mm, większe otwory projektora dają więcej światła i pozwalają stworzyć jaśniejszy obraz gwiazdy. Pomiędzy folią na kopule znajdują się dwie szklane płyty, które odbijają światło z projektora i w ten sposób dają obraz gwiazd. Każda część półkuli ziemskiej na suficie zostaje oświetlona za pomocą lamp błyskowych o mocy 1500 watów, które znajdują się w centrum projektora. Drogę Mleczną wyświetlają bębnowe projektory, które posiadają niewielkie otwory utworzone na podstawie fotografii Drogi Mlecznej.

Obecnie inne projektory mogą prezentować zmiany oświetlenia gwiazd zmiennych, jak Algol czy Omikron Ceti i wytwarzać obrazy gwiazdozbiorów, ruchy konkretnych historycznych komet z określonych kierunków i inne zjawiska astronomiczne.

W ostatnich czasach planetaria (czy kina w planetariach) rozszerzają swoją ofertę do wyświetlania u siebie pełnych obrazów wideo i prezentacji laserowych. Projektory najnowszej generacji (takie jak: Digistar 3 firmy Evans & Sutherland, Fidelity firmy Global Immersion czy Digital Sky firmy Skan Sky) oferują w pełni cyfrowy system projekcyjny, w którym jeden duży projektor z systemem rybie oko, system cyfrowego wideo czy projektory laserowego wideo wokół krawędzi kopuły są wykorzystywane do tworzenia każdej sceny, przekazywanej z komputera. Dzięki temu operator posiada ogromną elastyczność w pokazywaniu nie tylko nowoczesnego obrazu nocnego nieba widzianego z Ziemi, ale innego, dowolnego obrazu.

• Zeiss projektor