Proton M – Wikipedia, wolna encyklopedia

Proton-M

Rodzina rakiet nośnych Proton
Rakieta Proton-M przed ustawieniem na platformie startowej
Producent	Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa
Data pierwszego startu	7 kwietnia 2001
Data ostatniego startu	13 marca 2023
Statystyki
Wszystkie starty	115
Udane starty	106 (92%)
Nieudane starty	9
Zdolność wynoszenia	do 23,0 t na LEO
Siła ciągu przy starcie	10532 kN
Wymiary
Długość	53 m
Średnica	7,4 m
Masa całkowita	705000 kg
Stopnie rakiety
Stopień 1.	8K82M-1
Stopień 2.	8K82M-2
Stopień 3.	8K82M-3
Stopień 4.	Briz-M (opcjonalny)
Stopień 5.	Blok DM-2/DM-3 (jako 4. człon, opcjonalny)

Proton-M (ros. Протон-М) – rosyjska ciężka rakieta nośna pochodząca od rakiety Proton (UR-500) produkowanej w ZSRR. Wykorzystywana od 2001 roku, jedyna rakieta z rodziny Proton używana po ostatnim starcie wersji Proton-K w marcu 2012^[1]. Komercyjne starty rakiety finansowane są za pośrednictwem konsorcjum International Launch Services.

Rakieta składa się z trzech segmentów na paliwo ciekłe hipergolowe (dimetylohydrazyna niesymetryczna + tetratlenek diazotu). Dodatkowo w celu umieszczenia ładunku na wyższej orbicie może być użyty czwarty, górny stopień, z czego skorzystano we wszystkich z pierwszych stu startów. W większości misji Protona-M użyto stopnia górnego Briz-M; w niektórych startach używany jest stopień Blok DM w wariantach DM-2 lub DM-3, do wynoszenia satelitów systemu GLONASS lub satelitów wojskowych^[2].

W odróżnieniu od Protona-K, Proton-M ma lżejszy 1. stopień wyposażony w mocniejsze silniki RD-276, lepszą nawigację i zastosowania pozwalające na pełną konsumpcję paliwa^{[potrzebny przypis]}. Rakieta pozwala na umieszczenie ładunku o masie do 23,0 ton na niskiej orbicie okołoziemskiej (skrót ang. LEO). Z dodatkowym czwartym stopniem pozwala na umieszczenie ładunku o masie do 3250 kg na orbicie geosynchronicznej, a na geosynchronicznej orbicie transferowej(inne języki) może umieścić ładunek o masie do 6920 kg^[3].

Od 2007 roku używana jest ulepszona wersja Protona-M, różniąca się od wersji bazowej mocniejszymi silnikami pierwszego stopnia (RD-275, później RD-276, następców RD-253), zmodyfikowaną awioniką i lepszą konstrukcją stopnia Briz-M^[4].

Rakieta obecnie^{[od kiedy/kiedy?]} używa silnika RD-276.

W 2021 Proton-M wyniósł Wielozadaniowy Moduł Laboratoryjny „Nauka”, dołączony do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Był to pierwszy start Protona-M bez użycia górnego stopnia, był to także pierwszy taki start rakiety z rodziny Proton od czasu wyniesienia modułu Zaria w 1998^[5].

Spośród stu piętnastu startów (ostatni 13 marca 2023 o 02:13 czasu moskiewskiego)^[6][7] wykonanych od 2001 roku dziewięć^{[wymaga weryfikacji?]} było nieudanych. Jeden zakończył się częściowym powodzeniem – przedwczesne wyłączenie górnego stopnia Briz-M w grudniu 2012 r., dziewięć^{[to już 10]} doprowadziło do utraty ładunku: sześciokrotnie przez awarię stopnia Briz-M, raz z powodu niewłaściwego tankowania Bloku DM-03 i trzykrotnie z powodu awarii rakiety Proton-M^{[razem 10]}.

• Lista ciężkich rakiet nośnych
• Proton (rakieta)

• ILS Proton Breeze M Launch Vehicle. International Launch Services. (ang.).