Rozmowy z katem – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy utworu literackiego. Zobacz też: album muzyczny Rozmowy s catem.

Rozmowy z katem

Autor	Kazimierz Moczarski
Tematyka	wojenna
Typ utworu	literatura faktu
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1972–1974
Wydawca	czasopismo "Odra"
Cytaty w Wikicytatach

Rozmowy z katem – utwór literatury faktu autorstwa Kazimierza Moczarskiego^[1].

Ukazała się po raz pierwszy w latach 1972–1974 w miesięczniku Odra, następnie jako książka, Rozmowy zostały wydane w 1977 (w niepełnej wersji). Wersja pełna i nieocenzurowana ukazała się po raz pierwszy w roku 1992 nakładem PWN. Książka ta stanowi dokumentalną i rzetelną relację, mającą cechy studium socjologicznego i psychologicznego.

Rękopis dzieła został zakupiony w 2007 przez Bibliotekę Narodową od córki autora, Elżbiety Moczarskiej^[2]. Od 2024 rękopis prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej^[2].

Powieść jest oparta na autentycznych wydarzeniach. W roku 1949 Kazimierz Moczarski, dziennikarz, prawnik z wykształcenia, żołnierz Armii Krajowej, został osadzony przez władze komunistyczne wraz ze zbrodniarzem, wysokiej rangi oficerem SS Jürgenem Stroopem w jednej celi więzienia mokotowskiego w Warszawie. Stroop (m.in. likwidator getta warszawskiego podczas powstania w 1943, odpowiedzialny za śmierć dziesiątek tysięcy ludzi) został wcześniej skazany na karę śmierci przez amerykański sąd, w Polsce sądzony był m.in. za zbrodnie z Warszawy i Poznańskiego. Umieszczając Moczarskiego ze zbrodniarzem władzom komunistycznym prawdopodobnie chodziło o złamanie psychiki polskiego bohatera wojennego i działacza AK. Wraz z nimi wyrok odbywał niejaki Gustaw Schielke, niemiecki policjant. Ta sytuacja sprowokowała Moczarskiego do stworzenia portretu osobowości hitlerowca, opisu jego życia i kariery oraz napisania książki o mechanizmach działania i rozwoju nazizmu^[3].

Uwagę zwraca niezwykła pamięć Moczarskiego, który spisując rękopis tuż po wyjściu z więzienia w 1956, pamiętał wiele szczegółów z pobytu, takich jak rozmowy, gesty czy reakcje współwięźniów. Sam autor podejrzewał, że pamięć spowodowana była niezwykłym napięciem okresu wyczekiwania na wykonanie na nim wyroku śmierci. Przed opublikowaniem Rozmów wszystkie fakty w nich zawarte, w miarę możliwości, zostały przez autora zweryfikowane. Moczarski miał dostęp do niektórych świadków opisanych zdarzeń oraz do stenogramów i dokumentów procesowych polskich i amerykańskich.

W 1977 teatralną adaptację Rozmów z katem w Teatrze Powszechnym w Warszawie przedstawił Andrzej Wajda (premiera 22 grudnia 1977 roku) z Zygmuntem Hubnerem w roli Moczarskiego, Stanisławem Zaczykiem jako Stroopem oraz Kazimierzem Kaczorem w roli Schielkego^[4]. W 2006 roku powstał film fabularny, w reżyserii Macieja Englerta. W role Kazimierza Moczarskiego i Jürgena Stroopa wcielili się Andrzej Zieliński i Piotr Fronczewski, a w roli Schielkego Sławomir Orzechowski^[5].

• Przedmowa Franciszka Ryszki
• S. Dutka Rozmowy z katem, czyli człowiek z plasteliny. serwisy.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-16)]. (kopia z Archiwum Internetu linku GW http://serwisy.gazeta.pl/edukacja/1,72319,862430.html)
• O spektaklu teatralnym „Rozmowy z katem”