Gołąbek krwisty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gołąbek krwisty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek czerwononogi
Nazwa systematyczna
Russula sanguinea Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 351 (1838) [1836-1838]
Zasięg
Zasięg w Europie
Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek krwisty (Russula sanguinea Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1838 r. Elias Fries, na podstawie opisu J.B.F. Bulliarda z 1787 r.^[2] i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Synonimy^[3]:

• Agaricus sanguineus Bull. 1781
• Russula sanguinea f. bianca Cetto 1991
• Russula sanguinea f. umbonata Britzelm. 1897

Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r. (dla naukowej nazwy Russula rhodopoda Zvára 1928)^[4]

Kapelusz

Średnica 3,7–10 cm, 3,7–10 cm, mięsisty, nawet twardy, początkowo wypukły, następnie rozpłaszczający się i często wgłębiony w środku, rzadziej spodkowaty lub z małym garbkiem. Brzeg początkowo mniej lub bardziej ostry, później bardziej okrągły, czasem lekko falisty, ale najczęściej regularny, na ogół gładki, tylko o starych okazów nieco prążkowany i zawsze niepozornie. Powierzchnia krwistoczerwona, ciemnofioletowa lub różowoczerwona, ze środkiem czasami ciemniejszym, do brązowogranatowego, mniej lub bardziej blednąca, często białawo cętkowana lub z ochrową plamką pośrodku, ale rzadko cała biała lub brudnobiała. Skórka daje się odedrzeć tylko na brzegu, ale gdzie indziej silnie przylega, jest słabo lepka i trochę błyszcząca tylko pw stanie wilgotnym, ale szybko wysycha i staje się i matowa, drobno pomarszczona, pod lupą z małymi guzkami lub plamkami^[2].

Blaszki

U młodych okazów dość gęste, u starszych dość rzadkie lub rzadkie, często z kilkoma blaszeczkami, na ogół z dość licznymi rozwidleniami, o szerokości 2–6 mm (czasami mniej niż grubość miąższu!), początkowo białawe, następnie blado ochrowokremowe, kremowe z jasnożółtym odcieniem, często po zgnieceniu po dość długim czasie zmieniają barwę na żółtą, czasem z różowawym lub czerwonawym brzegiem w pobliżu ostrzy^[2].

Trzon

Wysokość (2)4–7 cm, grubość 0,8–23 cm, mocny, niemal cylindryczny, rzadziej u dołu nieco zwężony lub pogrubiony, czasem nieco wrzecionowaty, długi, pełny i nie gąbczasty, ale w starszym wieku mogą pojawiać się w nim puste komory. Jest oprószony i gęsto podłużnie pomarszczony. Powierzchnia zazwyczaj różowa lub różowoczerwona, jaspisoworóżowa, winnopomarańczowa, często o intensywniejszym zabarwieniu u dołu niż u góry, czasem u starszych okazów lub po dotknięciu żółto lub szafranowożółtobrązowa, rzadziej całkowicie biała^[2].

Miąższ

W środku gruby, ale przy brzegu mocno przerzedzony, jędrny, a nawet twardy, potem nieco kruchy, biały, tylko pod skórką różowy (szczególnie w stanie wilgotnym), czasami z tendencją do odcienia żółtawego lub z rdzawożółtymi plamami. Ma słaby i nietypowy zapach owocowy, smak dość zmienny, mniej lub bardziej cierpki (nigdy mocny), także mniej lub bardziej gorzki. W gwajakolu zmienia barwę na jasnoniebieską, dość szybko ciemniejącą, z amoniakiem reaguje bardzo słabo, ale czasami z przelotnym różowym efektem w stanie świeżym^[2].

Wysyp zarodników

Bladoochrowy^[2].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 40–55 × 9–12 µm. Bazydiospory 710 × 6,5–8, o kształcie od szeroko owalnych do odwrotnie jajowatych, pokryte dość licznymi, ostrymi, amyloidalnymi brodawkami połączonymi bardzo nielicznymi, delikatnymi łącznikami. Łysinka wyraźna. Cystydy wrzecionowate, często z mniej lub bardziej ostrym kończykiem, 60–120 × 10–12 µm, bardzo silnie reagujące z sulfowaniliną. W skórce są główkowate, liczne dermatocystydy, pod skórką liczne przewody mleczne i strzępki zawierające w wakuolach czarny barwnik^[5].

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony^[6]. W Polsce do 2003 r. podano kilkanaście stanowisk^[4], w późniejszych latach podano następne^[7]. Jest dość częsty^[5]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[8].

Naziemny grzyb mykoryzowy, występujący w trawiastych lasach iglastych, głównie sosnowych, ale także w lasach mieszanych z udziałem sosny^[5]