Sabinada – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sabinada

Powstania w Ameryce Łacińskiej
Flaga Republiki Bahijskiej, proklamowanej przez sabinos
Czas	1837-38
Miejsce	Bahia
Terytorium	Brazylia
Wynik	Zwycięstwo sił rządowych
Dowódcy
Francisco Sabino
Siły
nieznane 4-5 tysięcy żołnierzy rządowych
Straty
ok. 1000-1800 zabitych spiskowców nieznane
brak współrzędnych

Sabinada – powstanie w prowincji Bahia (obecnie stan Bahia) w Regionie Północno-Wschodnim Brazylii, które miało miejsce w latach 1837-38 roku. Nazwa pochodzi od nazwiska jego przywódcy, Francisco Sabino. Celem powstańców było wyrażenie sprzeciwu wobec polityki rządu w Rio de Janeiro i utworzenie tymczasowej republiki do momentu objęcia władzy przez cesarza Piotra II.

W latach 1831–1840 w Brazylii miał miejsce okres regencji. Pierwszy cesarz Brazylii Piotr I abdykował na rzecz swojego 5-letniego wówczas syna Piotra II, który nie był jeszcze zdolny do objęcia rządów. Ustanowiono zatem trzech regentów, którzy mieli sprawować władzę w jego imieniu. W 1835 roku trzech regentów zastąpił jeden i funkcję tę objął duchowny Diogo Antônio Feijó, a dwa lata później konserwatysta Pedro de Araújo Lima^[1].

W okresie regencji w całej Brazylii dochodziło do licznych powstań i rewolt, których uczestnicy mieli różne cele: walczyli o zniesienie niewolnictwa, próbowali uzyskać autonomię od władzy centralnej, a także wyrażali niezadowolenie z powodu wprowadzenia regencji. W prowincji Bahia, wydarzeniem poprzedzającym Sabinadę była Rewolta Malês - powstanie niewolników wyznania muzułmańskiego, których celem było wyzwolenie wszystkich wyznających islam^[2].

Wraz z początkiem rządów regenta Araújo Limy nastąpił koniec względnej autonomii, jaką wcześniej cieszyły się prowincje. Bahia nie zaakceptowała polityki centralizacji kraju i stało się to jedną z przyczyn rewolty w 1837 roku^[3].

Do innych przyczyn należały:

• Niezadowolenie z powodu sprawowania przez Portugalczyków wielu wysokich urzędów w Brazylii - niepodległość jeszcze nie okrzepła i silne były nastroje antyportugalskie^[4]
• Uznanie rządów sprawowanych przez regentów za bezprawne i nielegalne^[5]
• Obowiązkowy pobór do wojska - żołnierze mieli być następnie wysłani do walki w Powstaniu Farrapos na południu kraju^[5]

Na czele buntowników stanął lekarz i dziennikarz Francisco Sabino Álvares da Rocha Vieira. Powstanie zmobilizowało głównie klasę średnią, intelektualistów oraz wojsko. Nie brali w nim udziału niewolnicy ani ich właściciele, chociaż na poparcie tych ostatnich liczyli rebelianci^[5]. Bunt rozpoczął się w Salvadorze rankiem 7 listopada 1837 roku. Tego dnia Francisco Sabino ogłosił ustanowienie tymczasowej Republiki Bahijskiej (República Bahiense), która miała istnieć do momentu objęcia władzy przez niepełnoletniego jeszcze cesarza Piotra II^[6].

Sabinos, jak nazywani byli powstańcy, zajęli teren fortu Fortaleza de São Pedro, a stacjonujący tam żołnierze przyłączyli się do rewolty. Podobnie postąpił kontyngent wojska, przysłany jako pierwszy przez władze centralne do stłumienia buntu^[5]. Rebelianci zajęli ważne obiekty w mieście, między innymi kilka fortów wojskowych oraz siedzibę Rady Miasta, gdzie podpisano akt założycielski nowej republiki, a gubernator Francisco de Souza Paraíso został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska^[7]. Sekretarzem rządu Republiki Bahijskiej został Sabino, a kilku innych liderów buntu zostało mianowanych ministrami^[5].

Sabinos zdołali utrzymać władzę w Salvadorze przez cztery miesiące. W tym czasie rząd centralny mianował nowego gubernatora, w miejsce odwołanego Paraíso oraz wysłał żołnierzy w celu stłumienia rebelii. Wojsko zablokowało drogi morskie, prowadzące do Salvadoru i rebeliantom wkrótce zaczął doskwierać głód. Przegrywali też mniejsze potyczki z wojskami rządowymi, a wkrótce niektórzy dowódcy rebelii zaczęli zmieniać front. Pod koniec stycznia 1838 roku sytuacja buntowników w Salvadorze była już dramatyczna, a miasto zostało otoczone “kordonem sanitarnym” przez siły rządowe. Szesnaście statków strzegło wód przybrzeżnych miasta, blokując je^[8].

W marcu rozegrały się decydujące walki, a ich kulminacja nastąpiła w dniach 13-15 marca 1838 roku. W tych dniach wojsko i rebelianci prowadzili potyczki na ulicach Salvadoru^[9]. Siły rządowe pod dowództwem komendanta Crisóstomo Calado były niezwykle brutalne - dokonano podpaleń wielu domów, a z rąk żołnierzy śmierć poniosło ponad tysiąc sabinos^[10]. Inne źródła mówią o blisko dwóch tysiącach zabitych^[3].

Po stłumieniu rewolty, ponad trzy tysiące buntowników trafiło do więzienia^[6]. Trzech liderów zostało skazanych na śmierć, a innych trzech na wygnanie. Główny przywódca, Francisco Sabino, został zesłany do Mato Grosso^[4].