Salmo ezenami – Wikipedia, wolna encyklopedia

Salmo ezenami[1]
Berg, 1948
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Nadrząd	przedkolcopłetwe
Rząd	łososiokształtne
Rodzina	łososiowate
Podrodzina	Salmoninae
Rodzaj	Salmo
Podrodzaj	Salmo (Salmo)
Gatunek	Salmo ezenami
Synonimy
Salmo trutta ezenami Berg, 1948
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
krytycznie zagrożony

Salmo ezenami – krytycznie zagrożony gatunek słodkowodnej, dużej ryby promieniopłetwej z rodziny łososiowatych (Salmonidae). Pierwotnie zamieszkiwał endemicznie górskie jezioro Kezenoi-am(inne języki) w Republice Dagestanu, w Rosji. Do czasu introdukcji Gobio holurus(inne języki) oraz Squalius cephalus był to tam jedynym gatunkiem ryby. Rozróżnia się odmianę małą i dużą (osiągającą do 1130 mm długości standardowej i masę do 17 kilogramów). Odmiana duża prawdopodobnie migruje do rzek. Młode osobniki S. ezenami żywią się w głównej mierze kiełżami (Gammaridea) i larwami ochotkowatych (Chironomidae); większej wielkości młodziki i dorosłe ryby łowią mięczaki, bentosowe bezkręgowce oraz wylęg innych ryb. Największe osobniki są w głównej mierze rybożercami, ich pokarm stanowią Gobio holurus. Przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) uznany za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR – Critically Endangered).

Gatunek opisał Lew Siemionowicz Berg w 1948 roku w publikacji Ryby presnych wod SSSR i sopredelnych stran (ang. Freshwater fishes of the U.S.S.R. and adjacent countries)^[3]. Autor nadał tej rybie nazwę Salmo trutta ezenami, a jako miejsce typowe gatunku wskazał jezioro Ezenam (obecnie Kezenoi-am), w Dagestanie, na Kaukazie, w Rosji^[3]. Syntyp gatunku oznaczono pod numerem katalogowym ZIN 28356 (11)^[3]. Opisany początkowo jako podgatunek Salmo trutta i tak klasyfikowany jeszcze pod koniec XX wieku^[3], jednakże Maurice Kottelat wraz z Jörgiem Freyhofem(inne języki) przyjmują w swej publikacji^[4], że jest on odrębnym gatunkiem, podobnie jak William Neil Eschmeyer w bazie danych Catalog of Fishes^[3].

Łacińska nazwa Salmo została wprowadzona przez Pliniusza i jest nazwą własną łososia^[5]. Epitet gatunkowy ezenami honoruje lokalizację typową^[6].

Pierwotnie endemit górskiego jeziora Kezenoi-am(inne języki) (dawniej nazywanego Eizenam) w Republice Dagestanu, w północnokaukaskiej Rosji; w 1963 roku introdukowany do jeziora Mochokh(inne języki), gdzie populacje tego taksonu prawdopodobnie ustabilizowały się^[4].

Może dorastać do 1130 mm długości standardowej (SL) i osiągać masę do 17 kg^[4]. Rozróżnia się w obrębie tego gatunku dwie formy: małą (osobniki tej formy osiągają 160 – 260 mm SL, ważą od 200 do 350 g) i dużą (okazy z tej formy mierzą 380 – 1130 mm i ważą ponad 1 kg wzwyż)^[4].

Od innych przedstawicieli rodzaju Salmo reprezentujących ichtiofaunę basenu Morza Kaspijskiego odróżniany jest na podstawie budowy wyrostków filtracyjnych. Umiejscowione na łukach skrzelowych są krótkie, bez ząbków, jest ich od 16 do 21; u większych okazów czasami są rozszerzone na końcu^[4]. Poza tym ryby tego gatunku są jaskrawo ubarwione: nad linią boczną znajduje się 10–30 plamek, relatywnie dużych (6–7 mm średnicy), barwy karminowej, na grzbiecie mniejsza liczba cętek, które są czarne, zaś na płetwie tłuszczowej, grzbietowej i na górnej części płetwy ogonowej czerwone kropki^[4]. Szczęka nie dosięga tylnej granicy oka^[4].

Salmo ezenami przez FishBase został nazwany rybą bentopelagiczną umiarkowanych wód^[5] (pobierająca pokarm zarówno z dna, jak i otwartej toni). Jezioro Kezenoi-am to górski zbiornik położony na wysokości 1870 m n.p.m., o powierzchni 2,4 km², głębokości 74 m; temperatura tamże osiąga 5 °C poniżej głębokości 20 m, a w górnych warstwach toni w lecie woda nagrzewa się do 5 °C – 18 °C. Zimą jezioro jest pokryte lodem, przez cały rok na dnie występuje wysokie stężenie tlenu, a zagęszczenie planktonu jest określane jako będące na niskim poziomie. Do czasu wprowadzenia do jeziora klenia (Squalius cephalus) oraz Gobio holurus(inne języki), Salmo ezenami był jedyną rybą żyjącą w tym zbiorniku wodnym^[4].

Egzemplarze należące do formy dużej są migrantami; wędrują do dopływów^[4].

Ryby te rozmnażają się prawie przez cały rok; samce są gotowe do rozrodu w wieku dwóch lat, samice trzech^[4]. Tarło ma miejsce u źródeł cieków zasilających jezioro^[4].

Młode osobniki żywią się kiełżami (Gammaridea) i larwami ochotkowatych (Chironomidae), większe młode ryby i dorosłe okazy pożerają mięczaki, bentosowe bezkręgowce i wylęg innych ryb; największe osobniki są w szczególności ichtiofagami – taki nawyk żywieniowy nasilił się po introdukcji Gobio holurus^[4].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje Salmo ezenami za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) od 2008 roku^[2]. Do zagrożenia przyczyniła się introdukcja kleni do jeziora Kezenoi-am, bowiem ryby te spożywają narybek łososia^[2]. Sytuacji nie poprawia fakt, że jezioro ma powierzchnię 2,4 km², jest trudno dostępne ze względu na swe położenie w strefie konfliktu (Czeczenia), co utrudniło przeprowadzenie badań populacji tej ryby^[2].

• MauriceM. Kottelat MauriceM., JörgJ. Freyhof JörgJ., Handbook of European Freshwater Fishes, 2007, s. 428–429, ISBN 978-2-8399-0298-4  (ang.).